Viêm màng não do nhiễm giun đũa chó/mèo

Ổ chứa ấu trùng dễ nhầm với khối u di căn

Bé Đ.G.B. (6 tuổi, Đông Triều, Quảng Ninh) bị sốt kéo dài 1 tuần, đau đầu âm ỉ, tăng cảm giác đau toàn thân... Gia đình cho biết, nhà có nuôi nhiều chó, mèo và trẻ thường chơi đùa cùng chúng. Trẻ được chỉ định chụp cộng hưởng từ sọ não và chọc dịch não tủy, làm xét nghiệm máu chẩn đoán. Kết quả trẻ có viêm màng não tăng bạch cầu ái toan do nhiễm giun đũa chó mèo và được điều trị theo phác đồ. Sau 2 tuần điều trị, trẻ ổn định và được ra viện.

BSCKI Đào Thị Loan, Bệnh viện Việt Nam – Thụy Điển Uông Bí cho biết, viêm màng não tăng bạch cầu ái toan do nhiễm giun đũa chó mèo nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, sẽ gây ra nhiều di chứng thần kinh nặng nề và có thể gây tử vong.

Bệnh nhi khỏi bệnh và ra viện.

GS.TS Nguyễn Văn Đề, nguyên Trưởng Bộ môn Ký sinh trùng, Trường Đại học Y Hà Nội cho biết, tình trạng nhiễm giun đũa chó mèo rất thường gặp và đang có xu hướng gia tăng. Trước đây, bệnh hay gặp ở trẻ nhỏ do trẻ chơi ở những nơi đất cát, có phân chó mèo... nhưng hiện tại bệnh gặp nhiều ở cả trẻ em và người lớn. Bé nhất đến khám nhiễm bệnh là trẻ 1 tuổi. 

GS.TS Nguyễn Văn Đề phân tích, giống giun Toxocara thuộc họ giun đũa Ascarididae, liên quan đến người chủ yếu là giun đũa người Ascaris lumbricoides ký sinh ở thể trưởng thành tại ruột, còn giun đũa chó Toxocara canis và giun đũa mèo Toxocara cati ký sinh ở người thể ấu trùng. Toxocara thể trưởng thành ký sinh ở chó, mèo chứ không phải ở người. Người lớn, hay trẻ em vô tình bị nhiễm Toxocara qua thức ăn, nước uống bẩn, tay bẩn sau khi nựng nịu, chăm sóc chó, mèo…Vào cơ thể, ấu trùng giun ký sinh ở khắp cơ thể, đặc biệt là nhiều ở phủ, tạng như gan, phổi, thận, mắt, não, cơ... Đó là những ổ chứa ấu trùng giun với tổ chức viêm (dễ nhầm với các khối u di căn) và gây nên những triệu chứng khác nhau.

Thực tế ghi nhận có nhiều trường hợp thấy não bị tổn thương, nhưng không phải do khối u mà do giun đũa chó mèo. 

Khối u không chỉ do ký sinh trùng trú ngụ mà còn do xác chết của chúng để lại. Bởi sau khi ta nuốt phải trứng, ấu trùng giun nở ra xuyên qua thành ruột vào máu lưu hành đến: gan, tim, phổi, não, bắp cơ… Sự tồn tại của ấu trùng và những chất tiết của chúng gây tổn thương thành mạch, mô mềm, hoại tử và xuất huyết, buộc cơ thể người đáp ứng lại bằng cách tạo ra phản ứng miễn dịch học và những phản ứng bệnh lý. Ấu trùng giun không phát triển được thành giun trưởng thành trong cơ thể người, sau nhiều tuần, nhiều tháng chúng sẽ chết và bị vôi hóa, hình thành nên khối u hạt ở những nơi chúng “định cư”.

Tùy vị trí mà biểu hiện lâm sàng khác nhau

GS.TS Nguyễn Văn Đề cảnh báo, nhiễm Toxocara ở người rất khó chẩn đoán vì triệu chứng rất đa dạng, tùy vị trí ký sinh mà có những biểu hiện lâm sàng khác nhau nhưng không đặc hiệu. Chẩn đoán chủ yếu là sinh thiết (nếu là u dưới da hay những nơi có thể sinh thiết, nội soi), chụp cắt lớp vi tính, cộng hưởng từ (nếu ở não, gan), bạch cầu ái toan thường tăng có tính chất chỉ điểm ký sinh trùng. Thông thường bị bệnh là mệt mỏi, ăn ngủ kém, hay ngứa, nổi mày đay từng lúc… 

Toxocara nội tạng: Triệu chứng hay gặp là ho, khò khè, sốt kéo dài, thiếu máu, gan to… xét nghiệm máu thường thấy bạch cầu ưa axit tăng cao, bệnh nhân có thể lên cơn hen suyễn hoặc viêm phổi, tràn dịch màng phổi và gây suy hô hấp. Người bệnh thường có gan to, dễ nhầm với tổn thương ác tính. Một số trường hợp có lách to hay nổi hạch, nổi mày đay, nốt dưới da, đau khớp, viêm mạch máu, đôi khi gây xuất huyết và rối loạn chức năng tiểu cầu.

Đặc biệt, nếu ấu trùng xâm nhập vào hệ thần kinh ttrung ương, người bệnh sẽ có biến chứng nặng nề như mất điều hòa vận động, co giật, hôn mê hoặc nhẹ hơn như rối loạn cảm giác, yếu cơ, rối loạn tâm thần… Một số trường hợp hiếm gây viêm cơ, viêm mô dưới da, báng bụng, viêm dạ dày, bệnh lý giãn cơ tim, khối u giả ở cơ tim gây đột tử...

Toxocara ở mắt: Ấu trùng di chuyển vào mắt, thường ở một bên hiếm khi hai bên. Người bệnh  bị giảm thị lực, đau mắt, lé mắt kéo dài nhiều tuần, thường gặp nhất là u hạt võng mạc, dễ nhầm với ung thư. Những biểu hiện thường gặp khác là viêm màng bồ đào, viêm thần kinh thị, có mủ trong tiền phòng.

Toxocara không điển hình: Người bệnh có những triệu chứng không đặc trưng như hai nhóm trên mà chỉ là: ăn ngủ không được, sốt, đau bụng, ho, hạch sau cổ…

Chẩn đoán bệnh rất khó khăn nếu bác sĩ không nghĩ đến bệnh này. Xét nghiệm máu làm huyết thanh chẩn đoán miễn dịch học bằng phản ứng ELISA, thông thường kết quả dương tính khi nồng độ kháng thể ở mức: 1/400 - 1/800 – 1/1.600 (OD>0,5).

Khi phát hiện bị bệnh giun chó, chỉ cần điều trị bằng thuốc đặc trị: thiabendazole hoặc albendaxol hay Ivemectine… theo chỉ định của bác sĩ. Để phòng bệnh cần uống nước đun sôi. Rửa kỹ rau, quả trước khi ăn. Những gia đình có nuôi chó, nhất là chó con dưới 6 tháng cần tẩy giun cho chó định kỳ, tắm chó thường xuyên để trứng giun không bám vào lông chó, rửa tay sạch trước khi chăm sóc chó. Không thả chó chạy rong phóng uế bừa bãi nhất là khu vực nhà trẻ, trường học, sân chơi, công viên…