Y học hiện đại cũng phân biệt chứng ho thành 5 loại và cách chữa như sau:
1 - Ho khan (có ít đờm hoặc không có đờm hay gặp khi bị cảm lạnh, cảm cúm, bệnh của thanh quản, viêm tai, viêm xương chũn mạn tính, ung thư phế quản, ung thư phổi, xơ phổi, tràn dịch mạn tính màng phổi, hút thuốc.
2 - Ho có nhiều hoặc đờm hay gặp trong viêm họng, viêm quản, viêm phổi.
3 - Ho có kèm thở rít hoặc khó thở: Hay gặp ở người hen phế quản, bị bệnh tim.
4 - Ho dai dẳng gặp ở người bị lao phổi, hút thuốc, công nhân mỏ, viêm phổi phế quản, khí phế thũng.
5 - Ho ra máu thường gặp do lao, viêm phổi, giãn phế quản.
Bất kỳ loại ho nào cũng nên uống nhiều nước để đờm loãng ra. Có thể hít hơi nước nóng hoặc xông nước nóng. Đối với ho khan dùng siro ho bổ phế. Nếu ho khan nặng hơn làm không ngủ được: Dùng siro ho và codein hoặc uống Aspirin với codein. Nếu có nhiều đờm hoặc thở rít không được dùng thuốc giảm ho codein. Với bất kỳ loại ho nào không nên hút thuốc lá, thuốc lào. Ngoài ra, cần tìm xem ho do bệnh nào thì điều trị bệnh đó:
Ho do thận hư: Ho do nội thương lâu ngày khiến thận suy yếu, bệnh tương đối nặng nên bổ thận nạp khí. Có hai loại:
1 - Ho do thận âm hư: Ho khan, có thể ho ra máu, đau lưng, sốt về chiều, ngũ tâm phiền nhiệt. Đó là âm hư hỏa bốc gây nên phế táo phải tư âm bổ phế dùng “sinh mạch địa hoàng thang” tức Lục vị hoàn gia nhân sâm, mạch môn, ngũ vị để tư âm thêm tính liễm khí.
2 - Do thận dương hư: Ho khạc suyễn nghịch, thắt lưng yếu, gối mỏi, người lạnh, chân tay lạnh, có thể phù nề. Đó là thủy tràn lên thành đởm gây ho phải ôn bổ thận dương dùng thận khí hoàn tức bài Bát vị thêm ích trí nhân, trầm hương để bổ hỏa, sinh thiếu hỏa tức sinh thận khí.
Ho do ruột non: Khi ho có đau bụng đánh trung tiện dùng Thược dược cam thảo thang gia vị: Thược dược + cam thảo đều 4 đồng cân (1 đồng cân + 3,75g) để hoãn cấp chỉ thống. Thêm mạch môn, hạnh nhân, tang bì để thanh nhiệt, nhuận phế, chỉ khái.
Ho do bàng quang: Khi ho có són đái dùng bài Phục linh cam thảo thang: Quế chi 2,5 đồng cân để phấn chấn bàng quang, phục linh 2 đồng cân, cam thảo 1 đồng cân, gừng 5 lát to. Thêm bán hạ 2 đồng cân để kiện tỳ thẩm thấp hóa đờm, giáng nghịch chỉ khái.
Ho do tam tiêu: Ho làm bụng đầy, không muốn ăn uống dùng Thất khí thang gia vị: Bán hạ 5 đồng cân, phục linh 4 đồng cân để giáng nghịch chỉ khái, kiện tỳ hóa đởm; tử to 2 đồng cân, hậu phác 3 đồng cân, chỉ thực 3 đồng cân để giáng khí, hóa đờm, trừ đầy; Gừng 3 lát, đại táo 3 quả để ích khí hòa trung; gia thêm hoàng liên để thanh nhiệt.
BS Khánh Hiển (Bệnh viện T.Ư Quân đội 108)
