Ảnh minh họa
Cốc đản – do ăn uống
Cốc đản là một trong những loại hình của chứng hoàng đản. Nguyên nhân là do ăn quá no, đói no không đều, thấp nhiệt, ăn vào trớ trở ở trung tiêu rồi gây bệnh. Biển hiện: ăn vào là hoa mắt, chóng mặt, buồn bực, bứt rứt, không yên, đầy bụng, khó chịu, đại tiện lỏng, tiển tiện không thông, người và mặt vàng. Thuốc chữa dùng 1 trong hai bài sau:
“Tế sinh cốc đản hoàn”: Khổ sâm 3 lạng, (1 lạng = 37,8g theo người xưa), ngưu đảm (mật trâu hay mật bò) một cái, long đờm thảo 1 lạng. Các vị thuốc nói trên tán bột. Dùng nước mật trâu hay bò, cho một ít mật ong, luyện với thuốc bột làm viên, to như hạt ngô đồng. Mỗi lần uống 50 viên, vào lúc đói. Uống với nước nóng hoặc nước sinh khương, cam thảo.
“Tiểu ôn trung hoàn”: Thương truật, xuyên khung, hương phụ (chế), thần khúc, châm sa (chế, sao với dấm). Các vị tán bột, quấy hồ với dấm làm viên, uống với nước gừng, muối vào lúc đói. Buổi chiều thì uống với rượu sau bữa ăn. Chữa chứng hoàng đản thấp nhiệt còn nhẹ, đồng thời chữa cả thực tích.
Tửu đản – do uống rượu
Là một trong những loại của chứng hoàng đản. Nguyên nhân do uống rượu không có chừng mực, làm cho tỳ vị bị hư tổn, vận hóa không bình thường, thấp trọc uất kết ở trong sinh nhiệt, thấp nhiệt cùng nung nấu mà gây bệnh. Chứng trạng chủ yếu cho thấy, mình, mắt vàng, vùng ngực buồn bực bứt rứt, nóng, không hay ăn, thường buồn nôn, nôn mửa, tiểu tiện đỏ xẻn, mặt vàng, có nốt ban ở đùi, chân phù… Thuốc chữa:
“Tiểu sài hồ gia nhân trần” dùng trong trường hợp: uống quá nhiều rượu sinh ra vị nhiệt, say rượu nằm ngủ ngoài gió, cảm nhiễm thủy thấp. Thuốc gồm: Sài hồ: 0,5 cân (1 cân = 16 lạng theo người xưa), bán hạ 1 thăng (1 thăng = 1 lít ), hoàng cầm 3 lạng, nhân sâm 3 lạng, cam thảo 3 lạng, sinh khương 3 lạng, đại táo 12 quả. Tất cả cho vào nước sắc lên chia làm 3 lần uống.
Công năng, hóa giải công lý, chữa nhiệt tà ở kinh thiên dương chưa giải, nhiệt ở lý thuộc kinh dương minh bốc lên mạnh, hàn nhiệt vãng lai (lúc sốt nóng, lúc sốt rét), ngực sườn đau đầy, nôn ọe không ăn được, buồn bực bứt rứt, vùng dưới tâm bí kết, cứng rắn hoặc đầy đau, đại tiện bí kết, rêu lưỡi vàng, mạch huyền hữu lực. Những năm gần đây, bài thuốc này còn dùng để chữa viêm túi mật, sỏi mật, viêm tỳ vị do ăn uống.
“Tam nhân đương quy bạch truật tán”: dùng trong trường hợp uống nhiều rượu gây vàng da, mặt mày đen nhẹ hoặc đại tiện đen, mạch huyền sáp. Thuốc gồm: Bạch truật, phục linh mỗi vị 3 lạng, cam thảo trích, chỉ thực (sao với cám), tiền hồ, hạnh nhân (bỏ vỏ, bỏ mầm nhọn sao với cám) mỗi vị 2 lạng, bán hạ (chế 7 lần) 2,5 lạng. Các vị trên tán nhỏ, mỗi lần uống 4 đồng cân (1 đồng cân = 3,75g), uống với nước ấm sau bữa ăn.
TTND. Lương y giỏi Trần Văn Quảng (Hội Đông y Việt Nam)
