Say nắng là bệnh thường gặp mùa hè nắng nóng. Đông y thường gọi là cảm nắng, trúng nắng. Khi say nắng thường biểu hiện người nóng sốt, da ửng đỏ, đổ mồ hôi, miệng khát, tiểu vàng ít, đau đầu chóng mặt, thở mệt tim đập nhanh bệnh nặng có khi choáng ngất.
Say nắng thường do tác động của tia tử ngoại làm trung tâm điều hòa thân nhiệt cơ thể bị chấn động, gây hiện tượng rối loạn và tình trạng mất nước cấp. Mùa hè, để phòng trị say nắng nên ăn uống bổ dưỡng, giải nhiệt sinh tân dịch. Người lớn, trẻ nhỏ hay đi ngoài trời nắng nên tăng cường món cháo đậu xanh để thanh nhiệt, giải khát, trừ phiền nhiệt, hạ khí, lợi ngũ tạng. Món chè đậu đen cũng có thể được sử dụng. Đây là thực phẩm vừa bổ huyết, vừa thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, giải phong nhiệt. Có thể lấy 300g đậu ván ngâm nước nóng qua đêm, bỏ vỏ ngoài; bột sắn dây 30g, lá dứa nếp 20g, giã lọc lấy nước, đường cát vừa đủ nấu chè ăn. Tác dụng của món chè đậu ván là bổ tỳ, lợi thấp hoà trung, trị trúng nắng, trúng nóng rất tốt.
Trong các bữa ăn chính, có thể chế biến món canh cà chua, trứng gà chan cơm ăn. Lấy 2 - 3 trái cà chua, trứng gà 1 quả, hành gia vị vừa đủ nấu canh ăn. Tác dụng của món ăn giúp dưỡng âm, mát huyết, thanh nhiệt, giải nắng nóng. Cũng có thể lấy giá đậu 200g, cà chua 1 quả, đậu hũ 30g, thịt heo 20g, hành hoa 10g, gia vị mắm muối vừa đủ nấu canh ăn. Nên cho thịt, cà chua vào xào chín thơm, đổ nước vào đun sôi, đậu hũ, giá đỗ cho sau, thêm gia vị đun sôi trở lại là được. Món ăn có tác dụng bổ âm, dưỡng huyết, thanh nhiệt, sinh tân, chỉ khát, giải nắng nóng.
Canh rau thập tàng cũng là một lựa chọn. Lấy rau ngót, rau đay, mồng tơi, mảng bát mỗi thứ 50g, thịt cua đồng 100g, nấu canh. Tác dụng bổ âm, sinh tân dịch, thanh nhiệt, tiêu độc, giải thử thấp. Ngoài ra có thể sử dụng một số nước uống như nước mía, nước dưa hấu, rau má, nước chanh, nước trái khế, nước trà đường và các loại nước trái cây tươi đều tốt. Khi bị say nắng kèm đau đầu có thể dùng lá hương nhu, hoặc hoắc hương 100g rửa sạch, giã nhỏ, thêm chén nước chín vắt lấy nước bỏ bã uống ngày vài lần. Nếu say nắng, người nóng sốt, miệng khô khát dùng lá tre tươi 100g, vỏ dưa hấu 200g, gạo tẻ 100g nấu nước uống. Nếu về đêm nóng sốt vắt lấy nước vòi tre tươi 30 - 50ml cho uống.
Trẻ em thường nhạy cảm với thời tiết, vì vậy, tránh cho trẻ ra đường vào lúc nắng cao điểm. Khi đi ra ngoài đường cần đội mũ rộng vành, mặc quần áo thoáng mát, không để ánh nắng gắt chiếu thẳng vào người, hạn chế hoạt động thể lực mạnh khi nắng to, uống đủ nước, ăn tăng đồ mát để giải nhiệt, phòng tránh mụn nhọt, rôm sảy.
Lương y Nguyễn Văn Phúc (Phòng khám Đa khoa Thiên Nam)
