Phản biện đào tạo Tiến sĩ: Nhà khoa học hay anh hùng núp?

Sử dụng phản biện độc lập, đào tạo Tiến sĩ Việt Nam đang trở nên thiếu minh bạch, lạc lõng không giống ai và tự nhốt mình trong ao làng. Nhiều người chua xót thốt lên “Phản biện độc lập - anh là ai, nhà khoa học hay anh hùng “núp”.

<figure class="article-avatar cms-body"><img alt="Sử dụng phản biện độc lập như là SIÊU QUYỀN LỰC KHOA HỌC là cách làm phản khoa học trong một thế giới văn minh. Vậy ai là người có quyền kiểm soát QUYỀN LỰC KHOA HỌC này đang là câu hỏi đang bỏ ngỏ." src="https://khds.1cdn.vn/2019/01/09/1_zpws(1).jpg" title="Phản biện đào tạo Tiến sĩ: Nhà khoa học hay anh hùng núp?" /> <figcaption class="fig">Sử dụng phản biện độc lập như l&agrave; SI&Ecirc;U QUYỀN LỰC KHOA HỌC l&agrave; c&aacute;ch l&agrave;m phản khoa học trong một thế giới văn minh. Vậy ai l&agrave; người c&oacute; quyền kiểm so&aacute;t QUYỀN LỰC KHOA HỌC n&agrave;y đang l&agrave; c&acirc;u hỏi đang bỏ ngỏ.</figcaption> </figure> <div>&nbsp;</div> <div> <p>Ng&agrave;y 4/4/2017, Bộ trưởng Bộ Gi&aacute;o dục v&agrave; Đ&agrave;o tạo đ&atilde; ban h&agrave;nh Th&ocirc;ng tư 08 về &ldquo;Quy chế tuyển sinh v&agrave; đ&agrave;o tạo tr&igrave;nh độ tiến sĩ&rdquo; [1]. Với th&ocirc;ng tư n&agrave;y Bộ gi&aacute;o dục hy vọng sẽ c&oacute; cuộc c&aacute;ch mạng nhằm n&acirc;ng chuẩn Tiến sĩ Việt Nam ngang tầm Tiến sĩ ngoại ?.</p> <p>Trong phạm vi b&agrave;i viết n&agrave;y, ch&uacute;ng t&ocirc;i chỉ giới hạn phản biện mức độ SI&Ecirc;U QUYỀN LỰC KHOA HỌC của phản biện độc lập được thể hiện trong điều 17 &amp; 18 của th&ocirc;ng tư 08.</p> <p><strong>1. Phản biện độc lập - anh l&agrave; ai, nh&agrave; khoa học, anh h&ugrave;ng &ldquo;n&uacute;p&rdquo; ?</strong></p> <p>Theo điều 17 &amp; 18, NCS sau khi bảo vệ luận &aacute;n Tiến sĩ cấp cơ sở v&agrave; ho&agrave;n tất việc chỉnh sửa luận &aacute;n theo g&oacute;p &yacute; của c&aacute;c th&agrave;nh vi&ecirc;n Hội đồng, trước khi đưa ra bảo vệ luận &aacute;n cấp trường, thủ trưởng cơ sở đ&agrave;o tạo sẽ chỉ định 02 phản biện độc lập c&oacute; nhiệm vụ tiếp tục đ&aacute;nh gi&aacute; lại luận &aacute;n đ&atilde; chỉnh sửa.</p> <p>02 phản biện n&agrave;y kh&ocirc;ng được lộ th&acirc;n phận của m&igrave;nh v&agrave; kh&ocirc;ng ai được ph&eacute;p t&igrave;m hiểu phản biện. Do đ&oacute; phản biện độc lập được xem l&agrave; t&agrave;i liệu mật, c&ograve;n giới khoa học v&agrave; NCS xem 2 phản biện độc lập như l&agrave; Hội đồng khoa học giấu mặt, hội đồng khoa học hoạt động trong b&oacute;ng tối.</p> <p>Nh&acirc;n chuyện phản biện độc lập, lời thơ của Tỗ Hữu ca ngợi anh h&ugrave;ng Trần Thị L&yacute; &ldquo;Em l&agrave; ai c&ocirc; g&aacute;i hay n&agrave;ng ti&ecirc;n&rdquo; đ&atilde; được chế th&agrave;nh &ldquo;Phản biện độc lập- anh l&agrave; ai, nh&agrave; khoa học hay anh h&ugrave;ng &ldquo;n&uacute;p&rdquo;.</p> <p><strong>2. Phản biện độc lập &ndash; một SI&Ecirc;U QUYỀN LỰC KHOA HỌC</strong></p> <p>Cho d&ugrave; NCS đ&atilde; b&aacute;o c&aacute;o kết quả nghi&ecirc;n cứu ở bộ m&ocirc;n, đ&atilde; bảo vệ luận &aacute;n Tiến sĩ cấp cơ sở trước bảy nh&agrave; khoa học của Hội đồng, nhưng nếu 02 phản biện độc lập sau khi đọc luận &aacute;n m&agrave; kh&ocirc;ng đồng &yacute; th&ocirc;ng qua th&igrave; NCS sẽ bị buộc th&ocirc;i học, đồng nghĩa 2 phản biện độc lập PHỦ NHẬN to&agrave;n bộ những nhận x&eacute;t của bảy th&agrave;nh vi&ecirc;n Hội đồng cấp cơ sở. V&igrave; vậy c&oacute; người nhận x&eacute;t : Phản biện độc lập &ndash; SI&Ecirc;U QUYỀN LỰC KHOA HỌC.</p> <p>Sử dụng phản biện độc lập như l&agrave; SI&Ecirc;U QUYỀN LỰC KHOA HỌC l&agrave; c&aacute;ch l&agrave;m phản khoa học trong một thế giới văn minh. Vậy ai l&agrave; người c&oacute; quyền kiểm so&aacute;t QUYỀN LỰC KHOA HỌC n&agrave;y đang l&agrave; c&acirc;u hỏi đang bỏ ngỏ.</p> <p><strong>3. Phản biện độc lập- sản phẩm của chuyện kh&ocirc;i h&agrave;i</strong></p> <p>Trước khi đưa Luận &aacute;n cho phản biện độc lập, nh&acirc;n vi&ecirc;n bộ phận quản l&yacute; cơ sở đ&agrave;o tạo sẽ x&oacute;a t&ecirc;n NCS tr&ecirc;n quyền luận &aacute;n &hellip; nhằm mục đ&iacute;ch phản biện độc lập kh&ocirc;ng biết đang đọc luận &aacute;n của NCS n&agrave;o. Việc l&agrave;m n&agrave;y của Bộ gi&aacute;o dục l&agrave; ẫu trĩ, trẻ con v&agrave; qu&aacute; coi thường người phản biện.</p> <p>Trong thời đại C&ocirc;ng nghệ th&ocirc;ng tin, thời của CMCN 4.0, chỉ cần một click chuột từ kh&oacute;a trong luận &aacute;n đưa v&agrave;o google l&agrave; x&aacute;c định được t&ecirc;n t&aacute;c giả luận &aacute;n. Giả sử phản biện độc lập cố t&igrave;nh kh&ocirc;ng muốn biết t&aacute;c giả luận &aacute;n, cố t&igrave;nh kh&ocirc;ng biết nơi nghi&ecirc;n cứu cũng như sản phẩm của luận &aacute;n được c&ocirc;ng bố ở đ&acirc;u &hellip; v&agrave; giả sử phản biện độc lập thực sự kh&ocirc;ng đủ tr&igrave;nh độ biết đang đọc luận &aacute;n của ai &hellip; người phản biện đ&oacute; c&oacute; đủ tầm l&agrave; nh&agrave; khoa học để ph&aacute;n x&eacute;t kẻ kh&aacute;c kh&ocirc;ng ?</p> <p>Một số NCS nh&aacute;t gan rất sợ phản biện độc lập, c&ograve;n mọi người thường sử dụng cụm từ &ldquo;<em>phản biện độc lập</em>&rdquo; để dọa nếu NCS kh&ocirc;ng l&agrave;m vừa &yacute; m&igrave;nh, như người lớn thường d&ugrave;ng cụm từ &ldquo;<em>&Ocirc;ng Ba Bị đến k&igrave;a</em>&rdquo; để dọa trẻ con khi kh&oacute;c.</p> <p><strong>4. Nh&igrave;n người m&agrave; ngẫm đến ta</strong></p> <p>Trong b&agrave;i &ldquo;Đ&agrave;o tạo tiến sĩ: &ldquo;Phải bỏ ngay những thủ tục ngớ ngẩn&rdquo; [2], t&aacute;c giả Ngọc H&agrave; đ&atilde; nhắc đến l&aacute; thư ngỏ của Gi&aacute;o sư Pierre Darriulat gửi Bộ trưởng Bộ Gi&aacute;o dục với những chuyện nhi&ecirc;u kh&ecirc;, &ldquo;kh&ocirc;ng giống ai&rdquo; trong quy tr&igrave;nh đ&agrave;o tạo Tiến sĩ Việt Nam.</p> <p>Gi&aacute;o sư Pierre Darriulat l&agrave; một nh&agrave; Thi&ecirc;n văn nổi tiếng thế giới đ&atilde; đến v&agrave; l&agrave;m việc tại Việt Nam nhiều năm, chia sẻ :&rdquo;t&ocirc;i đ&atilde; từng hướng dẫn v&agrave; đ&aacute;nh gi&aacute; luận &aacute;n tiến sĩ tại nhiều nước ch&acirc;u &Acirc;u v&agrave; ch&acirc;u Mỹ, nhưng chưa bao giờ gặp &ldquo;những quy định phức tạp giống như ở VN&rdquo; v&agrave; cũng chưa bao giờ cảm thấy &ldquo;những nh&agrave; quản l&yacute; học thuật lại thiếu niềm tin v&agrave;o người hướng dẫn như VN.</p> <p>Điều t&ocirc;i quan t&acirc;m l&agrave; phải giảm bớt đi những thủ tục ngớ ngẩn, g&acirc;y phiền nhiễu cho c&aacute;c nh&agrave; khoa học ch&acirc;n ch&iacute;nh, khiến nhiều nh&agrave; khoa học, nh&agrave; quản l&yacute; phải l&agrave;m những việc v&ocirc; &iacute;ch m&agrave; chẳng l&agrave;m tăng th&ecirc;m ch&uacute;t g&igrave; cho chất lượng gi&aacute;o dục&rdquo;.</p> <p>Gi&aacute;o sư Pierre Darriulat khẳng định, ở c&aacute;c nước c&oacute; tiềm lực khoa học h&agrave;ng đầu thế giới, NCS chỉ bảo vệ như Hội đồng cấp cơ sở của Việt Nam l&agrave; xong, kh&ocirc;ng nhi&ecirc;u kh&ecirc; qua phản biện độc lập rồi đến Hội đồng cấp Trường như Việt Nam.</p> <p><strong>5. Phản biện c&oacute; thực sự cao si&ecirc;u ?</strong></p> <p>Trong một lần được ngồi v&agrave;o Hội đồng chấm điểm cuộc thi tranh t&agrave;i của c&aacute;c ứng vi&ecirc;n h&agrave;i, Bảo Quốc (danh h&agrave;i h&agrave;ng đầu Việt Nam) đ&atilde; đưa ra nhận x&eacute;t b&agrave;i thi của một ứng vi&ecirc;n: B&agrave;i dự thi của em rất th&ocirc;ng minh, rất xuất sắc. T&ocirc;i cho em điểm 9, c&oacute; nghĩa t&ocirc;i hiểu được 9/10 nội dung tr&igrave;nh b&agrave;y của em, c&ograve;n 1/10 l&agrave; nội dung t&ocirc;i chưa hiểu, c&oacute; thể nếu t&ocirc;i hiểu nốt 1/10 c&ograve;n lại t&ocirc;i sẽ chấm 10 điểm !</p> <p>C&acirc;u chuyện của danh h&agrave;i Bảo Quốc đ&aacute;ng để cho c&aacute;c nh&agrave; khoa học ch&uacute;ng ta suy nghĩ. Trước hết cần phải c&oacute; nhận thức một c&aacute;ch kh&aacute;ch quan về phản biện n&oacute;i chung, phản biện độc lập n&oacute;i ri&ecirc;ng. Phản biện cũng l&agrave; &ldquo;người trần mắt thịt&rdquo; kh&ocirc;ng phải l&agrave; người si&ecirc;u ph&agrave;m, kh&ocirc;ng phải l&agrave; thần th&aacute;nh đứng tr&ecirc;n quyền lực khoa học.</p> <p>Người phản biện cho d&ugrave; c&oacute; giỏi thế n&agrave;o cũng kh&ocirc;ng thể hiều hết tất cả c&aacute;c hướng chuy&ecirc;n s&acirc;u khoa học của người kh&aacute;c. Luận &aacute;n Tiến sĩ l&agrave; s&aacute;ng tạo, đ&oacute;ng g&oacute;p c&aacute;i mới cho kho t&agrave;ng khoa học của nh&acirc;n loại. Người phản biện độc lập do &ldquo;giấu mặt&rdquo; kh&ocirc;ng được iếp x&uacute;c trao đổi tương t&aacute;c với NCS v&agrave; tập thể hướng dẫn n&ecirc;n rất kh&oacute; để hiểu đ&uacute;ng luận &aacute;n Tiến sĩ.</p> <p>Gi&aacute;o sư Pierre Darriulat đưa ra một dẫn chứng, ở VN chỉ c&oacute; hai chuy&ecirc;n gia l&agrave; Đinh Văn Trung v&agrave; Phan Bảo Ngọc đủ tầm đ&aacute;nh gi&aacute; luận &aacute;n Thi&ecirc;n văn v&ocirc; tuyến. Nếu hội đồng cơ sở được 2 chuy&ecirc;n gia n&agrave;y th&ocirc;ng qua rồi m&agrave; vẫn tiếp tục đưa luận &aacute;n cho 2 người kh&ocirc;ng phải chuy&ecirc;n gia Thi&ecirc;n văn v&ocirc; tuyến (kh&ocirc;ng c&ugrave;ng hướng chuy&ecirc;n s&acirc;u của NCS) l&agrave;m phản biện độc lập th&igrave; phản biện độc lập trở n&ecirc;n h&agrave;i hước.</p> <p>Luận &aacute;n Tiến sĩ kh&ocirc;ng chỉ l&agrave; sản phẩm khoa học của NCS m&agrave; c&ograve;n l&agrave; c&ocirc;ng sức tr&iacute; tuệ của tập thể hướng dẫn, của th&agrave;nh quả khoa học nơi cơ sở đ&agrave;o tạo NCS. V&agrave; chỉ c&oacute; NCS v&agrave; tập thể hướng dẫn mới hiểu được chuy&ecirc;n s&acirc;u luận &aacute;n đ&oacute;. Người phản biện chỉ l&agrave; người đ&aacute;nh gi&aacute; luận &aacute;n, v&agrave; người đ&aacute;nh gi&aacute; luận &aacute;n phải đủ tầm khoa học mới c&oacute; thể đưa ra kết luận ch&iacute;nh x&aacute;c.</p> <p>Vậy ai l&agrave; người d&aacute;m khẳng định rằng, chỉ c&oacute; phản biện độc lập l&agrave; đ&aacute;nh gi&aacute; ch&iacute;nh x&aacute;c luận &aacute;n?</p> <p><strong>6. Kiểm so&aacute;t &ldquo;si&ecirc;u quyền lực&rdquo; của phản biện độc lập, những c&aacute;ch l&agrave;m hay.</strong></p> <p>C&aacute;ch đ&acirc;y 10 năm, cảnh s&aacute;t giao th&ocirc;ng kh&ocirc;ng đứng c&ocirc;ng khai ở c&aacute;c ng&atilde; 4 c&oacute; hệ thống điều khiển đ&egrave;n giao th&ocirc;ng m&agrave; đứng &ldquo;b&iacute; mật&rdquo; ở xa quan s&aacute;t, khi c&oacute; người vượt đ&egrave;n đỏ th&igrave; lao ra chặn bắt phạt tiền. Hiện tượng n&agrave;y được người d&acirc;n gọi l&agrave; &ldquo;anh h&ugrave;ng N&uacute;p&rdquo;. B&aacute;o ch&iacute; thời đ&oacute; ph&ecirc; ph&aacute;n v&agrave; đại biểu quốc hội chất vấn tại nghị trường &hellip;n&ecirc;n &ldquo;anh h&ugrave;ng N&uacute;p&rdquo; giao th&ocirc;ng kh&ocirc;ng c&ograve;n đất sống.</p> <p>Phản biện độc lập kh&ocirc;ng c&ocirc;ng khai đứng trước trước hội đồng để nhận x&eacute;t đ&aacute;nh gi&aacute; luận &aacute;n Tiến sĩ m&agrave; giấu mặt được xem như l&agrave; &ldquo;anh h&ugrave;ng N&uacute;p&rdquo;. Kh&aacute;c với &ldquo;anh h&ugrave;ng N&uacute;p&rdquo; cảnh s&aacute;t giao th&ocirc;ng, &ldquo;anh h&ugrave;ng N&uacute;p&rdquo; phản biện độc lập rất &iacute;t người d&aacute;m l&ecirc;n tiếng phản đối v&igrave; sợ &hellip; đụng chạm, n&ecirc;n qua nhiều lần cải tiến sửa đổi quy chế suốt 20 năm qua vẫn tồn tại &ldquo;anh hung N&uacute;p&rdquo; phản biện độc lập.</p> <p>Mới đ&acirc;y nhất [3], Đại học Quốc gia H&agrave; Nội đ&atilde; mạnh dạn đưa ra quy chế đ&agrave;o tạo Tiến sĩ mới :&rdquo; Với c&aacute;c nghi&ecirc;n cứu sinh l&agrave; t&aacute;c giả ch&iacute;nh của tối thiểu 03 b&agrave;i b&aacute;o tr&ecirc;n c&aacute;c tạp ch&iacute; ISI với tổng chỉ số IF từ 3.0 trở l&ecirc;n v&agrave; kết quả c&ocirc;ng bố ph&ugrave; hợp với đề t&agrave;i nghi&ecirc;n cứu của luận &aacute;n, được đặc c&aacute;ch bỏ qua quy tr&igrave;nh phản biện độc lập v&agrave; thực hiện thẳng quy tr&igrave;nh th&agrave;nh lập Hội đồng đ&aacute;nh gi&aacute; luận &aacute;n&rdquo;. V&igrave; giới khoa học Việt Nam đều thừa nhận &ldquo;Chỉ những c&ocirc;ng bố tr&ecirc;n tạp ch&iacute; khoa học quốc tế thuộc danh mục c&aacute;c tạp ch&iacute; ISI mới l&agrave; sự kiểm chứng kh&aacute;ch quan của quốc tế về chất lượng một luận &aacute;n tiến sĩ&rdquo;.</p> <p>Tạp ch&iacute; khoa học &ndash; Đại học Sư phạm H&agrave; Nội c&oacute; c&aacute;ch l&agrave;m hay như sau. Tạp ch&iacute; gửi b&agrave;i b&aacute;o khoa cho phản biện nhận x&eacute;t &amp; đ&aacute;nh gi&aacute;. L&uacute;c đầu tạp ch&iacute; kh&ocirc;ng c&ocirc;ng khai t&ecirc;n người phản biện cho t&aacute;c giả b&agrave;i b&aacute;o. Khi cả 2 phản biện đều kh&ocirc;ng đồng &yacute; cho đăng b&agrave;i b&aacute;o khoa học đ&oacute; v&agrave; nếu t&aacute;c giả b&agrave;i b&aacute;o chưa thỏa m&atilde;n, tạp ch&iacute; tổ chức cho phản biện v&agrave; t&aacute;c giả gặp nhau c&ugrave;ng trao đổi đến khi t&aacute;c giả b&agrave;i b&aacute;o t&acirc;m phục khẩu phục. V&igrave; khoa học phải tường minh, phải thuyết phục, nh&acirc;n văn kh&ocirc;ng thể l&agrave; &uacute;p &uacute;p mở mở như một tr&ograve; chơi.</p> <p><strong>7. Kết luận</strong></p> <p>Sử dụng phản biện độc lập, đ&agrave;o tạo Tiến sĩ Việt nam đang trở n&ecirc;n thiếu minh bạch, lạc l&otilde;ng kh&ocirc;ng giống ai v&agrave; tự nhốt m&igrave;nh trong ao l&agrave;ng.</p> <p>Để kết th&uacute;c b&agrave;i viết n&agrave;y t&ocirc;i xin mượn lời của GS Hiệu trưởng ĐHSP HN [4] :&rdquo;Đại học l&agrave; b&igrave;nh đẳng v&agrave; nghĩa vụ ch&uacute;ng ta l&agrave; tạo m&ocirc;i trường b&igrave;nh đẳng cho mọi người trong một kh&ocirc;ng gian học thuật tho&aacute;ng đ&atilde;ng, một kh&ocirc;ng gian văn h&oacute;a thấm đẫm cốt c&aacute;ch để đi ra với thế giới văn minh&rdquo;.</p> </div>

Theo www.tienphong.vn
back to top