Khoa Nội tiết – Đái tháo đường, Bệnh viện đa khoa tỉnh Phú Thọ đã hội chẩn, điều trị nhiều trường hợp người bệnh có hội chứng Cushing do lạm dụng thuốc kèm theo các rối loạn chuyển hóa, tăng huyết áp. Đây là hồi chuông cảnh báo đối với những người tự ý dùng corticoid gây nguy hiểm đến sức khỏe.
Tự ý tiêm khớp trị gút người bệnh bị hội chứng Cushing nguy kịch
Mới đây nhất là trường hợp người bệnh nam L.B.T, 69 tuổi, ở huyện Lâm Thao nhập viện tại khoa Cơ xương khớp. Người bệnh có tiền sử đái tháo đường, tăng huyết áp, suy thận mạn, gút hơn 10 năm nay. Tuy nhiên, khoảng 5 năm trở lại đây, người bệnh không tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của cán bộ y tế mà thường xuyên tự dùng các thuốc tễ, tự ý tiêm khớp để điều trị các đợt gút cấp.
Nhưng bệnh chưa thấy thuyên giảm thì người bệnh đã xuất hiện tăng cân, mặt to, bụng to, chân tay teo, rạn da, đường máu cao, huyết áp cao khó kiểm soát, đau khớp chân nhiều.
Sau khi khám và thực hiện các cận lâm sàng, kết quả cho thấy người bệnh có đường máu rất cao (39,23 mmol/l), rối loạn điện giải (Natri 129), Urê máu cao (15.89 mmol/l). Hội chẩn chuyên khoa Nội tiết, người bệnh được chẩn đoán: Suy thượng thận do thuốc; Phụ thuộc corticoid – Đái tháo đường type 2 – Tăng huyết áp, biến chứng bệnh thận mạn giai đoạn 3A – Đợt cấp gút mạn.
Người bệnh được điều trị bằng glucorticoid theo phác đồ giảm liều, cùng các thuốc điều trị triệu chứng. Hiện tại, người bệnh đã ổn định, đỡ đau khớp, cân nặng có cải thiện, đã kiểm soát được đường máu, huyết áp. Người bệnh được ra viện và tiếp tục khám lại tại phòng khám nội tiết theo hẹn.
Hội chứng Cushing là một bệnh lý lâm sàng do tiếp xúc kéo dài với tình trạng tăng quá mức hay dư thừa glucocorticoid từ nguồn gốc ngoại sinh hay nội sinh. Nguyên nhân hay gặp nhất của hội chứng này là do lạm dụng thuốc glucocorticoid ngoại sinh gây ra. Một số dấu hiệu gợi ý của hội chứng này bao gồm: béo phì trung tâm, teo da, rạn da, rối loạn đường máu, tăng huyết áp, rối loạn sinh dục, teo yếu cơ, loãng xương, rối loạn tâm thần kinh…
Chẩn đoán hội chứng Cushing do thuốc cần dựa vào tiền sử người bệnh có dùng các thuốc có thành phần corticoid kéo dài bằng đường uống, tiêm, xịt, hít, bôi… ngoài da, thời gian dùng thuốc, lâm sàng có kiểu hình Cushing, mệt mỏi, chán ăn, hay xuất huyết bầm tím dưới da… cùng các xét nghiệm nội tiết đánh giá trục dưới đồi – tuyến yên – tuyến thượng thận.
Trong điều trị hội chứng Cushing do thuốc, việc giảm dần glucocorticoid rất quan trọng vì hầu hết người bệnh đã sử dụng dài ngày glucocorticoid sẽ có tình trạng ức chế trục dưới đồi – tuyến yên – tuyến thượng thận ở một mức độ nào, cần ngừng ngay các thuốc chứa corticoid đang dùng và đổi sang loại thuốc nhẹ nhất, ít gây ức chế tuyến yên nhất là Hydrocortisone với liều vừa đủ cho cơ thể cần.
 Hội chứng Cushing do lạm dụng thuốc corticoid |
Lạm dụng thuốc corticoid dẫn đến nhiều bệnh lý nghiêm trọng
Corticoid là loại thuốc làm giảm tình trạng viêm trong cơ thể nhưng cũng làm giảm hoạt động của hệ thống miễn dịch. Corticoid hay được sử dụng trong điều trị lâm sàng các bệnh như dị ứng, ngứa, mẩn đỏ, suy thận, lupus, hen suyễn, viêm khớp… Do thuốc thường làm giảm nhanh các triệu chứng nên nhiều người đã lạm dụng corticoid. Bên cạnh những lợi ích mang lại còn rất nhiều tác dụng phụ bất lợi có thể xảy ra nếu dùng thuốc không đúng cách, như: Đái tháo đường, tăng huyết áp, loãng xương, suy tuyến vỏ thượng thận…
Việc lạm dụng corticoid diễn ra thường xuyên trong điều trị nhiễm cúm và các bệnh xương khớp (được trộn lẫn trong các thành phần thuốc cổ truyền không rõ nguồn gốc). Hành động dùng thuốc bừa bãi làm suy giảm khả năng đề kháng và rất dễ bội nhiễm vi khuẩn.
Qua đây, bác sĩ khuyến cáo người bệnh khi dùng thuốc điều trị, đặc biệt là các thuốc giảm đau chống viêm hay dùng trong các bệnh về hô hấp, cơ xương khớp, da liễu, miễn dịch dị ứng, tai mũi họng như Medrol, Menison, Hydrocortison, Kacor, Prednisolone, Methylprednisolone, Betamethasone, Dexamethasone,… cần phải tuân thủ theo đơn thuốc của bác sĩ chuyên khoa, không lạm dụng thuốc khi không có chỉ định. Không được tự ý mua và sử dụng thuốc theo lời mách hay truyền miệng, không tự điều trị theo đơn thuốc của người khác… vì hậu quả sẽ rất nặng nề.
Người bệnh có các triệu chứng lâm sàng như trên, cần đến khám tại các cơ sở có chuyên khoa nội tiết để phát hiện sớm, điều trị kịp thời hội chứng cushing, tình trạng suy thượng thận do thuốc gây ra.
ThS.BS Đỗ Thị Tư (Khoa nội tiết – Đái tháo đường, Bệnh viện Đa khoa Phú Thọ)
