Ngôi sao Giáng sinh là hành tinh nào?

Theo như được nhắc tới trong Phúc Âm Matthew, ngôi sao Bethlehem đã dẫn xuất hiện và dẫn đường cho ba nhà thông thái phương Đông đến Jerusalem. Ở đó họ gặp vua Herod và hỏi xem vủa của người Do Thái sinh ra ở nơi nào. Herod đã chỉ dẫn cho họ tới Bethlehem ở phía Nam Jerusalem, và ở đó họ đã tìm thấy ngôi nhà nơi chúa Jesus vừa sinh ra. Để xác định xem thực sự nó là gì, và thậm chí... nó có thật hay không thì chúng ta cần xác định được rằng có sự kiện thiên văn nào đặc biệt xảy ra vào thời điểm đó?

Sao Chổi

Khi một sao chổi tới gần Mặt Trời, áp lực từ gió Mặt Trời thổi dạt một phần khí trên nó tạo thành một cái đuôi sáng. Chắc chắn đây là  một hiện tượng rất đáng chú ý với người thời đó. Tuy nhiên, khả năng này khó xảy ra vì gần thời điểm Jesus ra đời chỉ có sao chổi Halley đi tới gần Trái Đất, nhưng đó là năm 12 TCN, tức là vẫn còn quá sớm. Mặc dù không thể loại trừ trường hợp có một sao chổi nào đó đã đi qua ở thời điểm đó nhưng không trở lại để chúng ta có thể ước tính được, nhưng có một thực tế khác là thời cổ đại, đa số các nền văn hóa đều coi sao chổi là điềm báo xấu nên khó mà có chuyện sự xuất hiện của nó được coi là dấu hiệu của Chúa.

Sao băng

Khả năng này là khá cao, và thực tế là không thể kiểm chứng. Hàng ngày có rất nhiều thiên thạch lao vào khí quyển của Trái Đất và cháy sáng. Với điều kiện khí quyển chưa ô nhiễm với khí thải và ánh sáng nhân tạo như thời xưa thì các nhà quan sát không hề hiếm khi thấy sao băng. Đôi khi, một thiên thạch lớn hơn bình thường đi vào khí quyển và nó cháy sáng mạnh mẽ hơn hẳn những sao băng khác, thường được gọi là "quả cầu lửa". Vậy nếu 3 nhà thông thái đã thấy một sao băng đặc biệt như vậy hướng về phía bầu trời Jerusalem, rất có thể họ đã tin rằng đó là tia sáng chỉ đường tới với nơi ra đời của chúa Jesus.

Nova hoặc supernova

Một vụ nổ kết thúc cuộc đời của một ngôi sao nặng khiến nó có thể trở thành một điểm sáng rực rỡ trên bầu trời. Một giả thuyết được đề ra vào năm 2005 là có một vụ nổ supernova như vậy đã xảy ra thời điểm đó ở thiên hà láng giềng của chúng ta là Andromda, trong khi một số tài liệu khác cho thấy các nhà thiên văn Trung Quốc đã quan sát thấy một nova ở khu vực chòm sao Capricornus hoặc Aquarius vào khoảng năm 3 TCN. Tuy nhiên, trong cả hai trường hợp, độ sáng của chúng đều không thể đủ để trở thành một điểm sáng đặc biệt trên bầu trời (nova không sáng tới vậy, nhất là khi xảy ra từ sớm, còn supernova ở thiên hà khác thì còn mờ nhạt hơn nữa).

Giao hội hành tinh

Đây là một khả năng rất đáng chú ý. Giao hội là hiện tượng biểu kiến khi chúng ta thấy hai hay nhiều hành tinh (hoặc hành tinh và một sao nào đó) áp sát nhau trên bầu trời. Năm 1614, nhà thiên văn học người Đức Johnnes Kepler xác định được rằng vào năm 7 TCN đã xảy ra ba lần giao hội của Sao Mộc và Sao Thổ. Tuy nhiên, những giao hội này có khoảng cách ít nhất 1 độ giữa hai thiên thể, khiến chúng không thể tạo thành một điểm sáng chung quá đặc biệt.

Một khả năng được xét tới là các nhà thiên văn xác định được nhiều lần giao hội của Sao Mộc và Sao Kim ở vị trí của chòm sao Leo vào các năm 2 và 3 TCN. Hai hành tinh này khi đó, theo như tính toán ngày nay của các nhà thiên văn, đã tới gần nhau đủ để tạo thành một điểm sáng rực rỡ trên bầu trời đêm. Người cổ đại thường liên hệ Sao Mộc và Leo tới những vị vua còn Sao Kim lại liên hệ tới phụ nữ và sinh sản.

Sau rất nhiều khả năng được đưa ra, có vẻ như chúng ta khó mà xác định chắc chắn được Ngôi sao Giáng sinh là sự kiện thiên văn cụ thể nào. Đó có thể là một sao băng hoặc thực sự là giao hội giữa Sao Mộc và Sao Kim (vì năm mất của Herod cũng có thể được xác định chưa chính xác). Cũng có trường phái cho rằng thực tế sao Giáng Sinh không phải một thiên thể cụ thể mà có thể là sự xuất hiện và tới gần nhau của Sao Mộc và Sao Kim trong chòm sao Pisces. Và tất nhiên, cũng không loại trừ trường hợp câu chuyện này chỉ là một truyền thuyết, hoặc một sự thật nhưng đã được tô điểm thêm cho sinh động.

Đặng Vũ Tuấn Sơn (Hội Thiên văn học trẻ việt Nam)