Mã đề là loại cây thân thảo, cao từ 10-15cm, lá có hình thìa màu xanh đậm, gân lá hình cung chạy dọc theo đường sống lá và nhọn ở ngọn. Cây tự mọc trong tự nhiên nhờ hạt, nhánh, rễ cây còn sót trong đất.
Lá mã đề có vị đắng, tính hàn với công dụng chống viêm, điều trị tiểu dắt, viêm thận, ho có đờm và nhiều công dụng khác. Tất cả các bộ phận của cây mã đề đều được dùng để làm thuốc từ hạt, thân, lá hay rễ và có thể dùng trực tiếp khi cây còn tươi hoặc sấy khô.
Mã đề là loại thảo dược phổ biến trong Đông Y có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh và thường mọc dại ở các vùng quê của Việt Nam. Cây mã đề có tác dụng kháng viêm nên được sử dụng nhiều trong các bài thuốc chữa bệnh thông thường, được coi là báu vật của người nghèo:
 |
Cây mã đề - Ảnh minh họa |
Cải thiện hệ tiêu hóa
Một mô hình loét dạ dày đã được sử dụng trên chuột để kiểm tra khả năng ức chế vết loét của chiết xuất mã đề. Độ axit và dịch dạ dày giảm đáng kể vì chiết xuất mã đề ức chế tiết axit dạ dày và tăng các yếu tố bảo vệ niêm mạc.
Hạt mã đề được khuyên dùng cho bệnh viêm ruột (IBD). Bên cạnh đó, chiết xuất từ lá mã đề có tác dụng làm giảm nhu động của tá tràng, giảm viêm loét dạ dày và cũng có tác dụng chống tiêu chảy.
Các chiết xuất từ mã đề còn có tác dụng ức chế tiết axit dạ dày và làm tăng các yếu tố bảo vệ niêm mạc. Ngoài ra chiết xuất từ loại cây này còn có tác dụng làm giảm nhu động tá tràng, điều trị viêm loét dạ dày và chống tiêu chảy. Vì thế mã đề trong y học hiện đại có tác dụng cải thiện rất tốt cho hệ tiêu hóa.
Giúp giảm viêm
Trong cây xa tiền thảo có chứa các hợp chất flavonoid, terpenoid, tannin có tác dụng chống viêm. Các chiết xuất methanol và etanol từ loại cây này có tác dụng làm giảm mức độ các cytokine tiền viêm và sản xuất các glucocorticoid giúp kháng viêm.
Bài thuốc lợi tiểu
Đối với bài thuốc lợi tiểu, bạn có thể áp dụng công thức kết hợp từ 10g hạt mã đề và 2g cam thảo. Sau đó, nên sắc từ 600ml cho đến khi còn 200ml thì đã có thể dùng được.
Đồng thời, nên chia thành 3 lần uống/ngày để cảm nhận sự cải thiện rõ nhất.
Chữa tiểu khó và nóng trong ở người già
Tình trạng bí tiểu ở người cao tuổi dần trở nên phổ biến, tưởng đơn giản nhưng lại vô cùng nghiêm trọng nếu không chữa trị kịp thời. Vì thế, để cải thiện tình trạng trên, bạn nên sử dụng hạt mã đề 1 chén (dung tích khoảng 50ml), bỏ vào túi và sắc lấy nước để uống.
Bên cạnh đó, bạn có thể dùng nước này để nấu cháo và ăn cùng với hạt kê.
 |
Cây mã đề - Ảnh BSCC |
Bài thuốc bôi ngoài chữa bỏng
Ngoài phương pháp dùng cây mã đề để sắc lấy nước uống, bạn cũng có thể sử dụng chúng để bôi ngoài cho những trường hợp bị bỏng. Với công thức từ nước sắc mã đề đậm đặc 100% (gồm 100ml ứng với 100g mã đề khô), trộn đều cùng với 50g lanolin cùng với 50g paraffin.
Sau khi có được hỗn hợp, bôi loại thuốc mỡ này lên vết bỏng, sau đó băng vết thương lại.
Chữa bệnh lỵ ra máu, mủ
Nhằm cải thiện tình trạng bệnh lỵ ra máu và mủ, bạn nên áp dụng bài thuốc từ cây mã đề, dây mơ lông kết hợp cùng cỏ seo gà với liều lượng mỗi vị 20g và sắc uống.
Bên cạnh đó, nếu gặp các triệu chứng nặng hơn như sốt cao kéo dài, cơ thể suy nhược thì bạn nên đến bệnh viện gần nhất để điều trị triệt để.
Trị chảy máu cam
Một công dụng hữu ích từ loại thảo dược này chính là có khả năng làm cải thiện tình trạng chảy máu cam. Bằng cách dùng hạt mã đề tươi rửa sạch với nước ấm, đem giã nát và vắt lấy nước cốt để uống.
Ngoài ra, khi gặp vấn đề trên, bạn có thể dùng mã đề đắp lên trán và nằm ngửa để cầm máu.
BS Nguyễn Văn Thái
(Viện Y học phóng xạ và Ung bướu quân đội)
