Ở những người cao tuổi mắc tăng huyết áp, việc điều trị cần theo nguyên tắc, lấy bệnh nhân làm trung tâm, chú ý các bệnh đồng mắc, mức độ lão hóa, từ đó xác định huyết áp mục tiêu và loại thuốc nào cần được điều trị, điều trị đơn trị liệu hay phối hợp. Nên khởi đầu bằng liều thấp, tăng liều chậm. Ưu tiên lựa chọn các thuốc có tác dụng kéo dài, có bằng chứng làm giảm các biến chứng/tổn thương cơ quan đích, đặc biệt là đột quỵ. Tránh triệu chứng tụt huyết áp tư thế. Tăng huyết áp là bệnh mạn tính nên cần theo dõi liên tục, điều trị đúng và đủ hàng ngày, điều trị lâu dài. Luôn luôn kết hợp điều chỉnh lối sống.
Trong các loại thuốc điều trị tăng huyết áp ở người cao tuổi, thuốc lợi tiểu loại thiazide được xem như là hòn đá tảng của điều trị tăng huyết áp vì lợi ích của nhóm này trong phòng ngừa đột quỵ và biến cố tim mạch và giá thành rẻ. Các thử nghiệm ở Hoa Kỳ, kể cả Allhat, đã dùng chlorthalidone, một lợi tiểu giống thiazide hiệu quả gấp hai lần và có thời gian tác động dài hơn hydrochlorothiazide. Chlorthalidone nên được cân nhắc trong điều trị tăng huyết áp ở người cao tuổi. Tuy nhiên, khi điều trị các thuốc lợi tiểu nhất là lợi tiểu thiazid cần chú ý rối loạn điện giải (hạ kali và natri máu). Do vậy, cần kiểm tra xét nghiệm điện giải thường xuyên. Thuốc lợi tiểu thiazid làm tăng nồng độ axit uric trong máu do vậy cần tránh hay thận trọng sử dụng cho các bệnh nhân mắc bệnh gút.
Các thuốc chẹn kênh canxi (CCBs) đặc biệt tốt trong phòng ngừa đột quỵ ở người cao tuổi tăng huyết áp. CCB trung tính về mặt chuyển hóa, ngoại trừ phù ngoại biên, tương đối không có phản ứng phụ. CCB được chấp nhận thay thế cho lợi tiểu như là điều trị đầu tay cho tăng huyết áp ở người cao tuổi và có thể cho thấy nhiều ưu điểm trong một số nhóm bệnh nhân, ví dụ như nhóm có hội chứng chuyển hóa, bệnh nhân có suy thận nặng.
Các thuốc ức chế men chuyển (ACEi) và ức chế thụ thể AT1 (ARB) có những ưu điểm về kết cục cho bệnh nhân với bệnh lý tim mạch, đái tháo đường với tiểu albumin hay bệnh thận mạn đi kèm. Ngoài ra, ngoại trừ ho do ACEi, nhóm thuốc này được dung nạp tốt hơn các nhóm khác. Thế nhưng, thuốc này có tác dụng giảm huyết áp không mạnh bằng CCB và lợi tiểu ở người cao tuổi, có thể do trạng thái tăng thể tích/ức chế renin ở người cao tuổi. Những thuốc đối vận hệ thống renin-angiotensin có ít biến cố thuận lợi hơn lợi tiểu hay CCB khi dùng như là trị liệu đầu tay ở người cao tuổi tăng huyết áp. Nhóm thuốc này hữu ích nhất trong liệu pháp kết hợp với một lợi tiểu hay CCB. Tuy nhiên, cần thận trọng hay tránh phối hợp ACEi hay ARB với thuốc lợi tiểu giữ kali vì có nguy cơ làm tăng kali máu.
Các nhóm thuốc chẹn Beta, chẹn adrenergic, tác nhân tác động lên thần kinh trung ương, giãn mạch trực tiếp, và đối vận thụ thể mineralcorticoid (aldosterone) đều hữu hiệu cho giảm huyết áp và trong điều trị một vài loại tổn thương cơ quan đích/các tình trạng đi kèm ở người cao tuổi tăng huyết áp. Tuy vậy, những nhóm thuốc này thiếu dữ liệu kết cục để hỗ trợ cho việc sử dụng chúng như là trị liệu đầu tay cho THA không biến chứng ở người cao tuổi.
TS.BS Nguyễn Văn Triệu (Viện Điều trị cán bộ cao cấp Quân đội)
