Lạm dụng thuốc xịt mũi, hai anh em ruột bị suy tuyến thượng thận

Vừa qua, bệnh viện Nội tiết Trung ương tiếp nhận hai ca bệnh là anh em trai ruột( 15 và 11 tuổi), chẩn đoán suy thượng thận do dùng thuốc xịt mũi có thành phần chứa corticoid.

Theo lời kể của người nhà bệnh nhân, trong 3 năm gần đây, do bị viêm mũi dị ứng, hai anh em đã liên tục dùng thuốc xịt mũi H.

Hiện tại, cả hai anh em có kiểu hình béo phì, BMI ở mức 36,22 ở người anh và 32,1 đối với người em. Hai anh em người bệnh đều có gương mặt tròn, rậm lông, làn da mỏng, rạn da bụng và đùi màu tím đỏ, phù hai chi dưới, kiểu hình Cushing rõ rệt.

Trước khi nhập viện 10 ngày, người bệnh đi khám dinh dưỡng, phát hiện cortisol máu thấp, được bác sĩ tư vấn ngừng xịt thuốc xịt mũi. Sau khi ngừng thuốc, người bệnh xuất hiện mệt mỏi, chán ăn, chướng bụng.

Do vậy người nhà đã đưa hai anh em đến bệnh viện Nội tiết Trung ương thăm khám và điều trị.

Chuyên gia bệnh viện Nội tiết TƯ cho biết: để phòng ngừa hội chứng Cushing, người bệnh nên lưu ý luôn sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, không tự ý dùng quá nhiều thuốc chứa steroid trong thời gian dài.

Các thuốc không được bác sĩ kê toa (kể cả thuốc đông y) trong điều trị các bệnh lý xương khớp, hoặc thuốc trị cảm ho, sổ mũi, viêm xoang… có tác dụng kháng viêm, giảm đau mạnh đều có nguồn gốc từ corticoid. Do đó, nếu bệnh nhân tự ý mua về dùng một cách tùy tiện không theo sự kiểm soát chặt chẽ của bác sĩ, rất dễ gây ra hội chứng giả Cushing.

Lạm dụng thuốc xịt mũi, hai anh em ruột bị suy tuyến thượng thận

TS.BS Nguyễn Quang Bảy, Trưởng khoa Nội tiết - Đái tháo đường, bệnh viện Bạch Mai cho biết, phía trên 2 thận có 2 tuyến thượng thận hình tam giác, kích thước nhỏ xíu như đầu đũa. Thượng thận là tuyến nội tiết, nó tiết ra 1 số hormon trong đó có cortisol chịu trách nhiệm điều hòa chuyển hóa carbohydrate trong cơ thể (nên còn gọi là hormon glucocorticoid – corticoid chuyển hóa glucose), và duy trì chức năng tim mạch, huyết áp. Ngoài ra nó còn có một tác dụng quan trọng khác là làm giảm viêm và ức chế miễn dịch.

Bình thường hoạt động của tuyến thượng thận được điều hòa bởi tuyến yên, tuyến yên tiết ra hormon ACTH kích thích tuyến thượng thận tăng sản xuất Cortisol, và khi nồng độ Cortisol trong máu cao sẽ phát tín hiệu lên tuyến yên để tuyến yên biết và giảm tiết ACTH, và hoạt động của tuyến thượng thận sẽ được giảm xuống.

Ngược lại khi nồng độ cortisol máu giảm hoặc khi cơ thể cần nhiều cortisol (như khi bị ốm, sốt hay stress...) thì tuyến yên sẽ tiết ra nhiều ACTH hơn để kích thích tuyến thượng thận hoạt động mạnh hơn, tăng tiết cortisol để đáp ứng nhu cầu của cơ thể.

Khi sử dụng quá nhiều thuốc glucocorticoid thì nồng độ corticoid (có cấu trúc tương đối giống với Cortisol) tăng cao trong máu sẽ phát tín hiệu (thực chất là ức chế) để tuyến yên không tiết ra hormon ACTH nữa, hậu quả là tuyến thượng thận sẽ không hoạt động. Nếu tình trạng này kéo dài thì tuyến thượng thận sẽ bị teo, và khi cơ thể cần nó sẽ không thể tiết ra Cortisol được nữa. Khi đó cơ thể sẽ rơi vào tình trạng suy thượng thận.

Lạm dụng thuốc xịt mũi, hai anh em ruột bị suy tuyến thượng thận

Điều trị suy thượng thận do thuốc giống như quá trình cai nghiện thuốc phiện. Đầu tiên cần ngừng ngay các thuốc corticoid đang dùng và đổi sang loại thuốc nhẹ nhất, ít gây ức chế tuyến yên nhất là Hydrocortisone với liều vừa đủ cho cơ thể cần. Đồng thời phải điều trị các bệnh lý đi kèm, bệnh lý là nguyên nhân khiến người ta tìm đến Corticoid.

Tuy nhiên do tuyến thượng thận có thể đã bị teo nên thời gian đánh thức và phục hồi chức năng sẽ mất nhiều thời gian, cũng như người đang quen sung sướng và không phải làm gì mà bây giờ bị bắt đi lao động nặng lại vậy. Những người bị suy nhẹ có thể hồi phục sau 6-12 tháng, suy nặng cần 2-3 năm, nhưng cũng có những người bị suy thượng thận vĩnh viễn.

“ Lưu ý suy tuyến thượng thận là bệnh nội tiết, không phải là bệnh thận, nên người bệnh cần được khám và điều trị tại chuyên khoa Nội tiết” - TS.BS Nguyễn Quang Bảy nhấn mạnh