Nhận biết 1 phân tử hơi trong 1 lít không khí
Trung tá Nguyễn Trung Kiên, Phó Trưởng khoa Giám biệt nguồn hơi, Trường Trung cấp 24 Biên phòng, một trong những trường đào tạo chó nghiệp vụ ở Việt Nam cho biết, không chỉ ở Việt Nam mà các nước trên thế giới cũng chọn chó là loài để huấn luyện. Lý do đơn giản vì đây là loài có bản năng hung dữ nhất, còn giữ lại bản năng săn mồi và quan trọng nhất, khứu giác của loài này phát triển gần như cao nhất. Nhờ có khứu giác tuyệt vời nên chúng có thể dùng để truy lùng tội phạm, ma túy, tìm kiếm cứu nạn…
“Loài chó sinh ra có khứu giác đặc biệt. Mũi chó có từ 125 đến 224 triệu tế bào cấu thành, nằm sâu trong khoang mũi rộng 250 đến 400mm vuông. Trong khi đó mũi người chỉ có 5 triệu tế bào. Đặc điểm này khiến loài chó có thể nhận biết mùi đặc biệt tính nhạy. Cá biệt có những con chó lại có khả năng ngửi vượt trội so với những con khác, có khả năng ghi nhớ mùi rất tốt. Đây là đặc điểm lớn nhất của loài chó. Một con chó khi chưa được huấn luyện thì nó phản ứng lại với tất cả các mùi có trong tự nhiên với bản năng săn mồi, đánh hơi. Khi được huấn luyện thì khả năng ghi nhớ và phân biệt mùi của chó tốt hơn”, trung tá Nguyễn Trung Kiên cho biết.
Những chú chó nghiệp vụ được huấn luyện tại đây có thể phân biệt được 1 phân tử hơi trong 1 lít không khí, 1 phân tử hơi trong 1 lít nước. Dựa trên những đặc tính trội này của từng con chó mà phân chia ra thành các chuyên ngành như huấn luyện chó phát hiện ma túy, chất nổ, tìm kiếm cứu nạn, giám biệt nguồn hơi (xác định tính đồng nhất của nguồn hơi trong các tang vật thu được của vụ án, các đối tượng nghi vấn).
Tôi tò mò về xác xuất đúng của công việc mà những chú chó nghiệp vụ này đảm nhận, Trung tá Nguyễn Trung Kiên cho biết, con số này lên đến 100%. Chỉ có điều trong công tác nghiệp vụ thì không được phép lấy kết quả giám biệt của con chó làm chứng cứ đấu tranh, nhưng là cơ sở giúp cho cơ quan điều tra xác định hướng điều tra đúng. Qua các vụ việc thực hiện, 10 lần thì đúng cả 10. Chỉ khi chó chưa được huấn luyện kỹ thì mới nhầm lẫn, và cũng do con người làm kết quả bị sai lệch. Ví dụ như công tác chuẩn bị tang vật thu được và nguồn hơi của đối tượng bị lẫn với các nguồn hơi khác thì có thể sai. Về nguyên tắc, chó đã xác định nguồn hơi là không nhầm lẫn.
Hơi người cũng như dấu vấn tay
Có một điều khá thú vị mà Trung tá Nguyễn Trung Kiên chia sẻ là mỗi người có một mùi hơi khác nhau, không ai trùng với ai. Xác xuất trùng hợp là 1 phần triệu. Đó cũng là lý do để các chú chó không bao giờ nhầm lẫn trong việc phát hiện mùi. Cùng sống trong một môi trường, ăn một loại thức ăn, tắm giặt, vệ sinh chung một loại mỹ phẩm, thì mỗi người cũng có một nguồn hơi khác nhau. Những chú chó có thể nhận biết chính xác nguồn hơi này.
Để đào tạo ra một chú chó thành thục các kỹ năng tìm kiếm, ghi nhớ mùi thường là mất cả năm. Một khóa đào tạo sơ cấp là 9 tháng, trung cấp là 2 năm. Khi chó có thể phân định được nguồn hơi đòi hỏi phải được đào tạo công phu cả năm trời. Độ tuổi 4-6 là giai đoạn đỉnh cao nhất của loài chó. Tuổi này chúng làm việc hưng phấn nhất, chính xác nhất, nhiệt huyết nhất. Chó nghiệp vụ có tuổi thọ thấp hơn chó thông thường, con nào “thọ” nhất là 10 năm, trung bình là 8 năm. Chó phải bước vào độ tuổi chín chắn, điềm đạm thì mới làm việc đạt hiệu quả cao. Chó được khoảng 4-5 tháng tuổi là có thể bắt đầu đào tạo.
Trung tá Kiên kể, năm ngoái một du khách bị tử nạn ở Lào Cai khi leo núi, nhờ có sự dẫn đường tìm mùi hơi của chó nghiệp vụ mà các đội tìm kiếm khoanh vùng, tìm được nạn nhân. Một số vụ án nếu không có sự hỗ trợ của chó nghiệp vụ thì không thể phá án thành công.
Một chú chó được chọn để huấn luyện phải có khứu giác tốt, linh hoạt, vóc dáng cân đối, thần kinh nhanh nhẹn để ghi nhớ mùi hơi sâu. Con chó mà nhát, sợ thì không huấn luyện được khả năng đó. Thử để nhận biết chó có khứu giác phát triển không bằng cách ném đồ vật để chó tìm về, dù chỉ là một hòn sỏi nhỏ. Nếu tìm đúng là chó có khứu giác tốt. Hàng ngày, thử độ thính nhạy khứu giác của chó cũng khá đơn giản. Chó thường phát hiện ra mùi của chủ nhân từ xa, thậm chí là một vài trăm mét chúng cũng có thể ngửi thấy.
“Tôi không rõ chó có phải là loài có khứu giác tốt nhất không, nhưng chắc chắn là tốt hơn nhiều loài khác. Tất nhiên không phải con chó nào cũng có khứu giác tốt đặc biệt, nhưng về cơ bản thì khứu giác phát triển. Chúng có khả năng ghi nhớ mùi cực lâu. Đối với mùi hơi đặc trưng như ma túy, chất nổ, khi chó đã được huấn luyện thì không cần ngửi mùi hơi mẫu, chúng vẫn phát hiện ra được. Mùi hơi ấy dù có được giấu cùng với các chai nước hoa, mắm tôm, cá khô, nước mắm… chúng vẫn phát hiện ra. Ở một số nước họ cũng huấn luyện cả lợn để phát hiện mùi hơi”, Trung tá Nguyễn Trung Kiên cho biết.
Việt Nam đang thử nghiệm huấn luyện chó dò mìn để phục vụ công tác tìm kiếm bom mìn sót lại sau chiến tranh. Một số nơi cũng đã thực hiện thành công. Hiện chúng tôi cũng đã huấn luyện chó có thể tìm được vũ khí như súng ngắn, súng hơi, lựu đạn… giấu ở dưới ghế xe tô tô, chó đều có thể tìm ra”, Trung tá Nguyễn Trung Kiên.
Mộc Nhiên
