Cứu đàn bò tót để lưu trữ nguồn gene?
Về sự việc đàn bò tót lai F1 bị bỏ đói ở Ninh Thuận, ông Nguyễn Công Vân, Giám đốc Vườn Quốc gia Phước Bình cho biết, để cứu lấy đàn bò tót lai (F1) đang bị suy dinh dưỡng tại xã Phước Bình, huyện Bác Ái (Ninh Thuận), Sở NN&PTNN và Sở KH&CN Ninh Thuận đã họp bàn giải pháp. Trước mắt, Vườn Quốc gia Phước Bình sẽ tạm ứng kinh phí để vỗ béo và chăm sóc y tế cho chúng. Sau đó sẽ có bàn bạc lại với những đơn vị liên quan để có kế hoạch lâu dài.
Theo tài liệu của Vườn Quốc gia Phước Bình, khoảng năm 2008 - 2012, tại vườn xuất hiện một con bò tót đực (tên khoa học Bos gaurus), thường xuyên xuống nương rẫy của dân để giao phối với bò cái nhà. Kết quả cho ra đời hơn 20 con bê con mang dáng dấp của “bò tót cha”. Nhận thấy đây là cơ hội hiếm có để nhân rộng nguồn gene bò tót, từ năm 2013 - 2015, Sở KH&CN của 2 tỉnh Ninh Thuận, Lâm Đồng thành lập đề tài cấp tỉnh “Nghiên cứu giám định di truyền và đánh giá khả năng sinh sản của bò tót lai (F1)”.
TS Nguyễn Quế Côi, Viện Chăn nuôi cho biết, cách đây chục năm chính ông đã tham gia xét duyệt đề tài để thử nghiệm xem khi lai giữa bò tót và bò nhà thì chất lượng của F1 sẽ như thế nào. Đáng lẽ sau khi lai F1 thì phải tiếp tục thực hiện thêm nhiều đợt lai khác với số lượng cá thể phải tăng lên đến hàng nghìn con thì mới có giá trị khoa học. Đáng tiếc là mới chỉ nghiên cứu xong thế hệ F1 thì dừng lại. Những con bò F1 này gần như không có giá trị gì về mặt khoa học để đặt vấn đề cần thiết phải chăm sóc, bảo tồn. Cách tốt nhất là giao cho người dân chăm cho chúng béo lên để giết thịt.
Nguồn gene quý hiếm của bò tót hiện nay chính là hàng trăm con bò tót rừng đang sống trong rừng quốc gia Phước Bình chứ không phải là những con bò lai này. Bởi gene quý phải là gene đã được thuần chủng qua nhiều đời, chứ không phải gene vừa mới lai tạo.
Chưa khẳng định gene bò tót tốt
Theo Tờ trình 1090 của Sở KH&CN Lâm Đồng, tài sản sẽ bàn giao cho Vườn Quốc gia Phước Bình trong tháng 10 này là 10 con bò tót lai F1; 1 con bò tót lai F2 cùng một số tài sản khác.
Ban Quản lý Vườn Quốc gia Phước Bình có trách nhiệm tiếp nhận toàn bộ tài sản được bàn giao; tiếp tục chăm sóc, nuôi dưỡng, bảo tồn và khai thác có hiệu quả nguồn gene bò tót lai quý hiếm (sau khi hoàn thành công việc bàn giao giữa Trung tâm Ứng dụng KH&CN tỉnh Lâm Đồng với Ban Quản lý Vườn Quốc gia Phước Bình). UBND tỉnh Lâm Đồng được quyền khai thác nguồn gene đề tài (10 con bò tót lai F1 (5 đực, 5 cái); 1 bò tót lai F2) để phục vụ nghiên cứu khi có yêu cầu.
Việc cho lai giữa bò tót và bò nhà có tạo ra con giống có chất lượng thịt thơm ngon, khối lượng lớn và tăng trưởng nhanh? Theo TS Nguyễn Quế Côi, điều này cho đến nay chưa thể khẳng định được. Chưa có cơ sở để đánh giá chất lượng lai tạo của giống bò tót với bò nhà vì hiện nay chúng ta có rất nhiều giống bò có các gene đặc hữu nổi trội, hay các giống bò nhập nội từ lâu cũng có những đặc điểm hình thái gene rất tốt như bò lai sind, bò brahman… Để đánh giá về nguồn gene của bò tót thì phải tiến hành lai qua nhiều thế hệ với số lượng quần thể rất lớn thì mới tạo ra nguồn gene tạm ổn định để so sánh với các giống bò khác. Hơn nữa, giống bò nhà bản địa của Việt Nam dù nhỏ, nhưng chất lượng thịt cao, phù hợp với điều kiện chăn thả tự nhiên, sống gần gũi với người, dễ chăm sóc. Với giống bò rừng thì cần phải tính toán kỹ khi lai tạo và nhân nuôi trên diện rộng.
