Dự án thủy điện Rào Trăng 3 từng bị cảnh báo bất hợp lý?

Thủy điện bậc thang

Theo quy hoạch, tỉnh Thừa Thiên - Huế có 21 dự án với tổng công suất 450MW nhưng tập trung chủ yếu vào 5 công trình: A Lưới, Hương Điền, Bình Điền, A Lin 1 và Tả Trạch với tổng công suất 360MW.

Dự án Thuỷ điện Rào Trăng 3 nằm ở thượng nguồn sông Bồ, hạ nguồn sông A Lin đã được UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế phê duyệt năm 2008. Đây là nhà máy thủy điện thứ 13 tại Thừa Thiên - Huế được cấp phép đầu tư xây dựng.

Dự án được xây dựng trên sông Rào Trăng (nhánh cấp I của sông Bồ), thuộc địa bàn xã Phong Xuân, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế, do Công ty TNHH tư vấn xây dựng Trường Sơn làm chủ đầu tư. Thời điểm cấp phép, dự án có công suất lắp máy 11MW, vốn đầu tư 290 tỷ đồng. Diện tích đất dự kiến sử dụng là 11,1ha; trong đó diện tích khu vực lòng hồ là 8,8ha, còn lại là khu vực nhà máy, tuyến áp lực, tuyến năng lượng và công trình phụ trợ.

Đến năm 2016, Bộ Công Thương ban hành Quyết định số 2631/QĐ-BCT phê duyệt điều chỉnh quy hoạch thủy điện nhỏ của tỉnh Thừa Thiên - Huế đối với dự án thủy điện Rào Trăng 3. Dự án có nhiệm vụ chính là phát điện lên lưới điện quốc gia. Sơ đồ khai thác gồm đập chính dâng kết hợp đập tràn xả lũ trên sông Rào Trăng, tuyến năng lượng bờ phải và nhà máy thủy điện kiểu hở xả nước trở lại sông Rào Trăng. Sau điều chỉnh, công suất nhà máy được nâng lên 13MW và điện lượng trung bình hằng năm là 44,343 triệu kWh. Lúc này, dự án cũng được thay đổi nhà đầu tư từ Công ty TNHH tư vấn xây dựng Trường Sơn sang Công ty CP Thủy điện Rào Trăng 3.

Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư điều chỉnh lần thứ 4 (năm 2017) của dự án Nhà máy Thủy điện Rào Trăng 3.

Năm 2017, tổng vốn đầu tư dự án được nâng lên 408,7 tỷ đồng. Thời điểm này, dự án được thay đổi thiết kế, nâng công suất lắp máy lên 13MW, diện tích đất sử dụng là 46,255ha.

Theo ghi nhận, Công ty CP Thủy điện Rào Trăng 3 được thành lập vào ngày 6/4/2011, trụ sở chính đặt tại số 43 đường số 6 Khu đô thị An Cựu, phường An Đông, TP Huế, tỉnh Thừa Thiên - Huế. Công ty có ngành nghề kinh doanh chính là sản xuất, truyền tải và phân phối điện. Giám đốc là ông Nguyễn Đại Thành sinh năm 1992. Ông Thành đảm nhiệm chức vụ là người đại diện theo pháp luật của công ty này từ tháng 8/2015. Trước đó, vai trò này do ông Nguyễn Đại Lợi (sinh năm 1965) - Chủ tịch HĐQT Công ty kiêm nhiệm.

Đầu tháng 1/2019, Thuỷ điện Rào Trăng 3 được tăng vốn từ 90 tỷ đồng lên 122,61 tỷ đồng. Trung tuần tháng 8 vừa qua, Công ty CP Thuỷ điện Rào Trăng 3 tiếp tục tăng vốn điều lệ từ 122,61 tỷ đồng lên 148,82 tỷ đồng.

Đáng chú ý, trụ sở Công ty CP Thuỷ điện Rào Trăng 3 cũng là địa chỉ trụ sở của Công ty CP Thuỷ điện Rào Trăng 4 - chủ đầu tư nhà máy thuỷ điện Rào Trăng 4.

Bất cập từng được cảnh báo

Trước đó, từ năm 2011, Bộ TN&MT đã từng cảnh báo về những bất cập trong xây dựng và vận hành các nhà máy thủy điện ở tỉnh Thừa Thiên - Huế. Theo Bộ TN&MT, các công trình thủy điện đã và đang xây dựng ở Thừa Thiên - Huế phần lớn là các công trình đập lớn với hồ chứa có dung tích chứa nước từ hàng chục triệu đến hàng trăm triệu m3, khi xây dựng đập thường làm ngập một diện tích đất đai lớn trong khu vực lòng hồ, đồng thời trong quá trình vận hành, khai thác cũng gây tác động tới tài nguyên và môi trường trong lưu vực sông.

Bên cạnh đó, quá trình thi công xây dựng và chặn dòng tích nước các hồ thủy điện ở Thừa Thiên - Huế đã có những ảnh hưởng nhất định đến chế độ dòng chảy hạ du các con sông. Sự thay đổi chế độ dòng chảy hạ lưu các tuyến đập làm tốc độ bồi lắng trên sông Hương và các chi lưu như sông Đông Ba, Như Ý, La Ỷ... diễn ra nhanh, mạnh, làm hẹp diện tích thoát nước của các sông ngòi, tăng tình trạng ngập úng trong mùa lũ lụt, gây ô nhiễm nguồn nước trong mùa khô hạn.

Vị trí dự án Nhà máy Thủy điện Rào Trăng 3. Ảnh: Google maps

Cùng với đó, việc xây dựng những công trình trên các dòng chính đã tác động lên sự biến thiên của các thông số môi trường nước. Lưu lượng nước ngọt đổ về đầm phá giảm, làm tăng độ mặn của nước đầm phá, nhất là vào mùa khô. Do đó, làm tăng các loài có nguồn gốc biển, đẩy lùi những loài có nguồn gốc nước ngọt. Ngoài ra, việc thực hiện các quy định quản lý an toàn đập thủy điện chưa thực sự được quan tâm. Các chủ đầu tư chưa lập và trình cơ quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền phê duyệt phương án bảo vệ đập, phòng chống lũ lụt cho vùng hạ du đập để chủ động đối phó với tình huống ngập lụt do xả lũ khẩn cấp hoặc vỡ đập…

Đối với môi trường tự nhiên, các nhà khoa học cho rằng cần xem xét đánh giá kỹ lưỡng tác động của một số dự án trong quy hoạch thủy điện nhỏ, như dự án thủy điệm cụm Rào La, Rào Trăng 3, Rào Trăng 4 do ảnh hưởng đến khu bảo tồn thiên nhiên Phong Điền; tăng cường trồng rừng, giám sát nghiêm túc việc dọn vệ sinh lòng hồ trước khi tích nước; nghiên cứu điều chỉnh giảm mức nước trước lũ ở các hồ chứa, tăng dung tích phòng lũ của các công trình hồ chứa thủy điện; thường xuyên kiểm tra, giám sát việc thực hiện Quy trình vận hành hồ chứa thủy điện…

Ngày 29/01/2019, Công ty CP Thủy điện Rào Trăng 3 đã mang thế chấp Dự án tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam chi nhánh Thừa Thiên - Huế.
Tài sản bảo đảm là máy móc thiết bị hình thành trong tương lai của Dự án đầu tư nhà máy thủy điện Rào Trăng 3 tại xã Phong Xuân, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế (theo giấy chứng nhận đăng ký đầu tư số 6257354304 chứng nhận lần đầu ngày 30/10/2008 và chứng nhận thay đổi lần thứ tư ngày 31/08/2017 của Sở kế hoạch và Đầu tư tỉnh Thừa Thiên - Huế) của Công ty CP Thủy điện Rào Trăng 3 bao gồm: Thiết bị cơ điện nhà máy; Thiết bị thủy công: Cống xả cát, cửa nhận nước, đường ống áp lực, hạ lưu nhà máy; Thiết bị quan trắc; Thiết bị khác. Trừ tàu bay, tàu biển và quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất thuộc thẩm quyền đăng ký của Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất.