Động đất liên tục, Hà Nội có lo?

Liên tục động đất mạnh

Theo thông báo từ Trung tâm Báo tin Động đất cả Cảnh báo Sóng thần, Viện Vật lý Địa cầu, vào lúc 8 giờ 18 phút, ngày 25/11, một trận động đất 5,4 độ richter đã xảy ra tại địa phận huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng. Tọa độ ghi nhận của trận động đất này là 22,852 độ vĩ Bắc-106,618 độ kinh Đông. Độ sâu chấn tiêu khoảng 14 km. Tiếp đó, vào hồi 10 giờ 51 phút, sáng nay, 25/11, thêm một trận động đất kích thích lại xảy ra tại khu vực huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng. TS Nguyễn Xuân Anh, Giám đốc Trung tâm báo tin động đất và cảnh báo sóng thần (Viện Vật lý địa cầu) cho biết trận động đất thứ hai này 3,8 richter và xảy ra tại tọa độ 22.810 độ vĩ Bắc, 106.620 độ kinh Đông. Độ sâu chấn tiêu khoảng 10km.

Trận động đất này đã kéo theo dư chấn gây rung lắc tại Hà Nội. Theo đó, người dân ở một số khu vực nội thành như Cầu Giấy, Đống Đa (Hà Nội) cho biết họ đã cảm nhận sự rung lắc mạnh, nghi do dư chấn của động đất. Hiện tượng rung lắc trên cũng xuất hiện ở hầu hết các huyện trên địa bàn tỉnh Cao Bằng. Một số tỉnh như Lạng Sơn, Hải Dương... cũng ghi nhận có rung lắc. Hiện tượng rung lắc mạnh trên diễn ra liên tiếp trong 2-3 lần, thậm chí gây lở đá.

Tiếp sau đó lại xảy ra một trận động đất ở biên giới Việt Nam – Trung Quốc. Vào hồi 05 giờ 31 phút 57 giây (giờ GMT) ngày 25 tháng 11 năm 2019 tức 12 giờ 31 phút 57 giây (giờ Hà Nội) ngày 25/11/2019 một trận động đất 2.8 độ richter  xảy ra tại vị trí có tọa độ (22.906 độ vĩ Bắc, 106.681 độ kinh Đông), độ sâu chấn tiêu khoảng 12 km. Động đất xảy ra tại khu vực tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc (cách huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng khoảng 1.6km). Trung tâm báo tin động đất và cảnh báo sóng thần - Viện Vật lý Địa cầu vẫn đang tiếp tục theo dõi trận động đất này.

Không tính được khoảng cách rung chấn

Những ngày gần đây, Hà Nội liên tiếp hứng chịu rung chấn từ các trận động đất. Đầu tiên là trận động đất ở Lào ngày 21/11. Trận động đất 6,1 độ richter ở Lào là một trận động đất khá mạnh nên Hà Nội dù cách rất xa cũng cảm nhận rõ rung chấn.

Theo PGS.TS Cao Đình Triều, nguyên Phó viện trưởng Viện Vật lý Địa cầu, Cao Bằng nằm phía đầu của đứt gãy Cao Bằng -Tiên Yên. Đây là đới đứt gãy hoạt động mạnh với động đất mạnh nhất được dự báo có thể lên tới 6 độ richter.  Đới đứt gãy này trải dài từ Cao Bằng qua Lạng Sơn đến Quảng Ninh. Hoạt động mạnh nhất ở phía đầu đứt gãy là khu vực Cao Bằng - Lạng Sơn, khu vực cuối đứt gãy là Lạng Sơn - Quảng Ninh hoạt động yếu hơn. Đới đứt gãy xảy ra 2 trận động đất vừa rồi không phải là đới đứt gãy chạy qua thủ đô Hà Nội.

Vì sao Hà Nội lại liên tiếp cảm nhận được rung chấn từ các trận động đất cách rất xa? PGS.TS Nguyễn Hồng Phương, Viện Vật lý Địa cầu cho biết, người ta chỉ tính được vùng ảnh hưởng cho từng trận động đất cụ thể chứ không có một công thức chung cho các trận động đất xảy ra. Tuy nhiên, sức tàn phá và rung lắc trực tiếp của trận động đất ở khoảng 6 độ richter thì khó vượt qua được trên 100km. Cứ như vậy tính toán thì các trận động đất ở các nước trong khu vực, với khoảng cách rất xa, chỉ gây ra những rung chấn nhỏ cho khu vực Hà Nội. Các công trình xây dựng cao tầng khi thiết kế cũng đã phải tính toán đến những rung chấn nhỏ này nên người dân có thể yên tâm.

Vùng ảnh hưởng của động đất phụ thuộc vào độ sâu chấn tiêu của vùng phát sinh động đất. Độ sâu chấn tiêu lớn nhất trong từng đới đứt gãy không giống nhau. Ở vùng Sông Mã – Sơn La, độ sâu chấn tiêu lớn nhất đã quan sát thấy là 25-30km, vùng Sông Hồng – Sông Chảy, Sông Cả độ sâu chấn tiêu lớn nhất không vượt quá 25km. Các vùng Sông Đà, Lai Châu, Điện Biên, độ sâu chấn tiêu lớn nhất là 20km. Độ sâu chấn tiêu trong từng đới ít có sự thay đổi.

Hà Nội cũng nằm trên đứt gãy địa chất

Hà Nội nằm trong vùng đứt gãy sông Hồng- sông Chảy- đới đứt gãy đang trong thời kỳ yên tĩnh với nguy cơ động đất không cao. Dù vậy, trong đới này từng xảy ra các trận động đất mạnh  5,1-5,5 độ richter. Chu kỳ lặp lại động đất mạnh 5,4 độ richter ở Hà Nội là 1.100 năm và trận động đất mạnh cuối cùng xảy ra cách đây đã hơn 700 năm (1285). Ngoài ra, Hà Nội còn phải chịu tác động của động đất mạnh xảy ra ở những vùng đứt gãy lân cận như đứt gãy sông Lô, Đông Triều, Sơn La.

PGS.TS Cao Đình Triều cho biết, trong lịch sử ghi nhận đã từng xảy ra rất nhiều trận động đất nhỏ. Đứt gãy sông Hồng, sông Chảy bắt nguồn từ Trung Quốc, kéo dài đến Việt Nam. Đây không phải là đới đứt gãy lớn nên các trận động đất ở đới đứt gãy này, theo tính toán của các nhà khoa học, lớn nhất cũng chỉ khoảng 6 độ richter trở lại. Với cường độ này thì các trận động đất không gây ra thiệt hại lớn. Cũng do trong lịch sử chưa có các trận động đất mạnh gây thiệt hại, lại đang trong chu kỳ “ngủ” nên đến nay chưa có các kịch bản động đất dành cho Hà Nội. Tuy nhiên từ những năm 1980, các nhà khoa học ở Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam cũng đã tính toán, phân vùng động đất cho Hà Nội. Sau này hoạt động tính toán phân vùng động đất vẫn được thực hiện để phục vụ xây dựng các công trình cao tầng.

Nếu xảy ra một trận động đất mạnh, trong bối cảnh Hà Nội có mật độ xây dựng và dân cư cao như bây giờ thì chắc chắn các khu nhà lắp ghép sẽ bị đổ hết, thiệt hại sẽ rất lớn. Một chuyên gia Nhật Bản đưa ra cảnh báo nếu Hà Nội xảy ra động đất cấp 8 thì chết 100 nghìn người, nhưng nhiều nhà khoa học cho rằng con số đó sẽ lớn hơn rất nhiều. Tất nhiên, khả năng xảy ra trận động đất mạnh đến cấp 8 là thấp.

Ngày nay, các công trình xây dựng lớn đều đã tính toán đến kháng chấn. Nhưng với công trình đã quá cũ, nhà tập thể lâu năm, nhà do người dân tự ý xây dựng… là những “điểm đen” nếu xảy ra động đất. 

Theo PGS.TS Cao Đình Triều, khi tự thiết kế và xây dựng nhà ở, người dân nên chú ý, nếu mở cửa sổ, cửa đi quá lớn so với kích thước mảng tường khi xây dựng sẽ làm yếu khả năng chịu lực của mảng tường. Không nên làm kiểu lệch tầng. Nhà hình chữ L, chữ U thường bị phá hoại khi có động đất do tập trung ứng suất ở các góc. Hoặc có một điều rất đáng lưu ý là hiện nay nhiều gia đình thường cắt bỏ dầm trần ở những phòng cần trang trí khiến cho khung bê tông có độ cứng không đồng đều, khả năng chịu lực kém.

Các chuyên gia cho biết, hiện nay, cả Việt Nam và thế giới đều chưa thể dự báo được động đất. Vì thế người dân sống trong vùng có nguy cơ động đất cao phải được tập dượt các khả năng để ứng phó với thiên tai.