Công nghệ nào xét nghiệm Covid-19 chuẩn nhất?

Không thể nói kit thử nhanh cho kết quả sai

PGS.TS Đinh Duy Kháng, Viện Công nghệ Sinh học, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam cho biết, hiện Việt Nam đang sử dụng 2 cách để xét nghiệm Covid-19 là xác định trực tiếp sự tồn tại của virus trong mẫu bệnh phẩm và tìm kháng thể hoặc kháng nguyên đặc hiệu kháng virus trong mẫu máu của người nghi nhiễm. Để sàng lọc nhanh, Việt Nam đã đặt mua và sử dụng loại kit phát hiện nhanh Covid-19 của Hàn Quốc để phát hiện các trường hợp dương tính với virus.

Tuy nhiên thời gian qua, có một số trường hợp sau khi phát hiện dương tính bằng kit thử nhanh thì lại cho kết quả âm tính khi dùng bộ sinh phẩm Realtime RT-PCR. Theo PGS.TS Đinh Duy Kháng, đây là điều bình thường và không thể nói test thử nhanh cho kết quả sai hay độ chính xác thấp bởi hai phương pháp có bản chất hoàn toàn khác nhau và cho các thông tin khác nhau, độ chính xác cũng vì thế mà khác nhau.

Kit thử nhanh Covid-19 sử dụng mẫu máu của người nghi nhiễm bệnh để phát hiện ra kháng thể của virus có trong máu. Theo cơ chế, khi cơ thể nhiễm một loại virus hay vi khuẩn nào đó thì trong cơ thể sẽ tổ hợp kháng thể, nhanh nhất thì cũng phải 3-4 ngày mới xuất hiện kháng thể. Nhưng nhiều trường hợp trong người đã có sẵn kháng thể. Do đó khi dùng test nhanh thì cho kết quả dương tính.  

Còn phương pháp Realtime RT-PCR được sử dụng phổ biến trên thế giới và Việt Nam hiện nay có nguồn gốc kỹ thuật hạt nhân dùng để phát hiện một cách trực tiếp sự hiện diện của vật liệu di truyền đặc trưng từ nhiều mầm bệnh khác nhau, bao gồm cả virus. Ví dụ có 10 người xét nghiệm, 7 người dương tính với test nhanh nhưng có 5 người với Realtime RT-PCR không có nghĩa là test nhanh sai. Vì test nhanh cho thông tin về kháng thể, còn Realtime RT-PCR cho thông tin về vật liệu di truyền của tác nhân gây bệnh.

Vị trí lấy mẫu quyết định độ chính xác

Để xét nghiệm mẫu bệnh phẩm bằng phương pháp Realtime RT-PCR, người ta phải lấy mẫu bệnh phẩm ở nơi SARS-CoV-2 tập trung nhiều, chẳng hạn như trong họng hoặc mũi. Sau đó, mẫu được xử lý bằng hóa chất để loại bỏ một số chất protein và chất béo, chỉ giữ lại ARN có trong mẫu. ARN được phiên mã ngược thành ADN bằng cách sử dụng một enzym đặc biệt gọi là Taq Polymerase. Đây là enzym được sử dụng phổ biến trong RT-PCR, có khả năng tổng hợp nên ADN mới từ một trong hai chuỗi của ADN cũ. Hỗn hợp cuối cùng được đặt vào trong máy RT-PCR. Phương pháp Realtime RT-PCR mất khoảng 3 tiếng, trong khi kit thử nhanh thì chỉ khoảng vài phút là cho kết quả,

So với các phương pháp phân lập virus khác, phương pháp Realtime RT-PCR thời gian thực có độ nhạy cao, cho kết quả chính xác chỉ trong khoảng 3 giờ. Phương pháp này có độ tạp nhiễm và sai số thấp vì toàn bộ quá trình phân tích có thể được thực hiện trong một ống nghiệm kín. Tuy vậy, không có phương pháp nào là chắc chắn 100%, do đó người ta phải phối hợp nhiều kỹ thuật khác nhau để có đầy đủ thông tin dịch tễ. 

Trong một số trường hợp cho kết quả dương tính do có vật liệu di truyền của virus nhưng thực chất  virus đó chết rồi. Hoặc trong quá trình xét nghiệm Covid-19, có thể ở vị trí đó dương tính, nhưng lấy mẫu ở vị trí khác lại âm tính vì kháng thể làm cho virus đã biến mất. Kết quả còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như vị trí lấy mẫu, ví dụ khi ngoáy họng thì không tìm ra virus nhưng trong phân lại có. 

Điều quan trọng là tìm ra thông tin quan trọng để tìm ra các yếu tố để phòng chống. Do đó, người ta phải sử dụng nhiều phương pháp khác nhau như sinh học phân tử, huyết thanh học, phân lập virus… để tìm ra các thông tin dịch tễ học quan trọng của bệnh. Từ đó các chuyên gia y tế mới lập các phương án, kịch bản để phòng chống.

Hà Bình