Theo y học cổ truyền, lá sen còn gọi là hà diệp hay liên diệp, vị đắng, tính bình, không độc, trị tâm phiền, chữa các bệnh thai sản, chữa lở ghẻ, đậu mùa, chỉ huyết (cầm máu), cố tinh, ích nguyên khí của dạ dày. Lá sen không chỉ có tác dụng giảm béo mà còn giúp phòng chống cao huyết áp hiệu quả, chữa say nóng (thử nhiệt), làm thuốc an thần, chữa kiết lỵ, làm dịu cơn đau, chống co giật, chống dị ứng, chống viêm, an thần và giảm mỡ trong máu, chống béo phì.
Sơn tra (táo mèo) vị chua ngọt, tính hơi ấm vào được 3 đường kinh tỳ, vị và can, có công dụng tiêu thực, hóa tích, hoạt huyết tán ứ, được xếp vào nhóm thuốc tiêu thực thường được sử dụng để chữa nhiều bệnh như rối loạn lipid máu, xơ vữa động mạch, cao huyết áp, cơn đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, rối loạn nhịp tim, tiểu đường, béo phì, lỵ trực khuẩn cấp tính, viêm ruột cấp tính, viêm gan, bệnh giun sán, viêm cầu thận cấp và mạn tính, đái tháo đường, viêm túi mật, rối loạn tiêu hóa do ăn nhiều thịt, thiếu canxi, bế kinh, sản hậu ứ trệ đau bụng, viêm da, mày đay...
Đặc biệt, sơn tra có tác dụng hạ huyết áp là thông qua cơ chế làm giãn mạch ngoại vi, cải thiện sức co bóp cơ tim và an thần trấn tĩnh đều trực tiếp hoặc gián tiếp góp phần lập lại cân bằng sinh lý và phòng chống tích cực các biến chứng do tình trạng tăng huyết áp gây ra.
Thịt lợn nấu sơn tra, lá sen: Lá sen tươi nửa cái, sơn tra 30g, quyết minh tử 30g, đại táo 4 quả, thịt lợn nạc 250g, gia vị vừa đủ. Sơn tra bỏ hạt, thái phiến; Quyết minh tử rửa sạch; Đại táo bỏ hạt; lá sen rửa sạch thái nhỏ; thịt lợn rửa sạch thái miếng. Tất cả cho vào nồi hầm nhừ, chế đủ gia vị, chia ăn vài lần. Công dụng: Thanh can tiết nhiệt, làm giãn mạch máu và giáng áp, dùng cho người bị cao huyết áp thuộc thể “Can dương thượng xung” biểu hiện bằng các triệu chứng mặt đỏ, mắt đỏ, đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, tính tình nóng nảy, ngực sườn đầy tức, đại tiện táo, có thể hay chảy máu cam.
Sơn sen + hoa hòe: Sơn tra 30g, hoa hòe tươi 5g, lá sen non 15g, thảo quyết minh 10g, đường trắng vừa đủ. Tất cả đem sắc kỹ lấy nước, chế thêm đường trắng, chia uống vài lần trong ngày. Công dụng: Làm giãn mạch máu, thúc đẩy tuần hoàn huyết dịch, thanh nhiệt và làm giảm mỡ máu, dùng cho người bị rối loạn lipid máu có hoặc không kèm theo cao huyết áp.
Sơn sen + hoàng kỳ: Sơn tra 15g, sinh hoàng kỳ 15g, lá sen 8g, sinh đại hoàng 5g, sinh khương 2 lát, sinh cam thảo 3g. Tất cả sắc uống thay trà. Công dụng: Bổ tỳ ích khí, thông phủ trừ tích, làm giảm mỡ máu, dùng cho người bị rối loạn lipid máu, béo phì, vữa xơ động mạch.
Sơn tra + hà diệp: Sơn tra 15g, hà diệp (lá sen) 20g. Hai thứ tán vụn, hãm với nước sôi trong bình kín, sau chừng 20 phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày. Công dụng: Hoạt huyết hóa ứ, thanh dẫn thông trệ, làm giãn mạch máu, dùng thích hợp cho người bị tăng huyết áp và béo phì có kèm theo đau đầu, hoa mắt, chóng mặt.
BS Khánh Hiển (Bệnh viện T.Ư Quân đội 108)
