Cây lẻ bạn tên khoa học là: Tradescantia discolor L'Hér, thuộc họ Thài lài - Commelinaceae. Cây thảo sống nhiều năm. Thân cao 30-45cm, đường kính 2,5-5cm, phủ bởi bẹ lá, không phân nhánh. Lá dài 18-28cm, rộng 3-5cm, không cuống, có bẹ; mặt trên lá màu lục, mặt dưới có màu tía. Cụm hoa hình tán dựng trong 2 cái mo úp vào nhau, nom như sò. Hoa có lá đài, 3 cánh hoa màu trắng vàng, 6 nhị gần bằng nhau, bầu 3 ô. Quả nang dài 3-4mm, 3 ô, mở thành 3 mảnh vỏ, chứa một hạt có góc và cứng. Bộ phận dùng làm thuốc: Hoa và lá.
Theo Đông y, lẻ bạn có vị ngọt và nhạt, tính hàn vào tỳ phế.
Công dụng chữa trị: thanh nhiệt nhuận phế, hoá đờm chống ho, lương huyết giải độc. Lẻ bạn thường chỉ định phối hợp vị thuốc khác chữa viêm khí quản cấp, ho gà, chảy máu cam, lỵ trực trùng, đái ra huyết... Dùng 15-30g lá, 20-30 mảnh hoa, dạng thuốc sắc.
Ðơn thuốc có dùng lẻ bạn:
Chữa viêm khí quản cấp: Hoa lẻ bạn 10g thêm đường cho nước lượng gấp đôi, đun sôi uống. Hoặc dùng lá lẻ bạn 15g, núc nắc 3g sắc uống.
Chữa cảm sốt, ho, đau đầu: Hoa lẻ bạn 15g, rễ cây chòi mòi 10g, vỏ cây kim phượng hoa vàng 10g, phơi khô, thái nhỏ. Tất cả cho vào ấm đổ 500ml nước còn 100ml, uống làm hai lần trong ngày, dùng liền 5 ngày.
Lương y Nguyễn Minh (Trung tâm y tế Việt - Nga)
