Ăn mang hạnh phúc cho người bệnh
Ăn không chỉ là nhu cầu để duy trì sự sống mà còn là một sự hưởng thụ hạnh phúc của con người. Bệnh đái tháo đường không ngăn cản bệnh nhân được thưởng thức những cơ hội đặc biệt trong gia đình, xã hội và tôn giáo. Người bệnh đái tháo đường có thể thưởng thức các món ăn như người bình thường, trong khuôn khổ chế độ ăn không tốn kém, phù hợp điều kiện thực tế thu nhập của đa số người mắc bệnh. Tuy nhiên, để có chế độ ăn thích hợp cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa thầy thuốc (đặc biệt là chuyên khoa dinh dưỡng) và bệnh nhân. Một chế độ ăn thích hợp phải đáp ứng được các yêu cầu:
+ Đủ calo cho hoạt động sống bình thường.
+ Tỉ lệ thành phần các chất đạm, mỡ, đường cân đối.
+ Đủ vi chất.
+ Chia bữa ăn cho phù hợp với thay đổi sinh lý.
+ Phối hợp với thuốc điều trị và luyện tập.
Mỗi cá nhân khi tới khám sẽ được bác sĩ tư vấn cách ăn, thời gian ăn, các loại thực phẩm nên ăn. Nguyên tắc chung nhất là không được tạo ra sự dư thừa năng lượng. Thừa năng lượng là nguyên nhân gây bệnh béo phì, cũng là nguyên nhân gây ra các bệnh khác như rối loạn lipid máu, làm bệnh đái tháo đường nặng thêm nhiều lần. Hạn chế mỡ, tinh bột, tăng lượng chất xơ, vitamin, khoáng chất để duy trì lượng đường máu phù hợp, không gây nhiễm độc đường hoặc không gây ra hạ đường máu do thực hiện chế độ ăn khắc khổ, thiếu năng lượng. Như vậy, không thể có một chế độ ăn chung cho tất cả bệnh nhân mắc đái tháo đường. Một chế độ ăn phù hợp riêng cho mỗi người phải dựa vào sở thích cá nhân, đặc điểm hấp thu của cá nhân đó, thậm chí phải dựa trên cơ sở phong tục tập quán của mỗi dân tộc, mỗi cộng đồng. Cần nhớ, phủ tạng, thần kinh và mạch máu ngoại vi sẽ bị hư hại nếu lượng đường trong máu cao thường xuyên và dao động.
Ăn đủ
Đó là đủ nhu cầu calo cho hoạt động bình thường của người bệnh. Trong những trường hợp đặc biệt khác như lao động nặng nhọc, luyện tập thể thao.... cần bổ sung thêm một lượng calo cho thích hợp đồng thời phải đảm bảo đủ các vitamin và khoáng chất vi lượng. Người bệnh nên nhớ, chế độ ăn trong đái tháo đường là một biện pháp điều trị. Trong lịch sử phát triển, chế độ dinh dưỡng cho người đái tháo đường đã có nhiều thay đổi, tuỳ thuộc vào sự phát triển của khoa học, của những hiểu biết về bệnh đái tháo đường. Lượng ăn vào tối ưu của người bệnh đái tháo đường hoạt động bình thường, nữ là từ 30– 35 calo/kg/ngày; nam là từ 35– 40 calo/kg/ngày. Điều này có nghĩa là một bệnh nhân nữ nặng 50kg, cần tổng lượng calo là 1500 – 1750 calo/24 giờ. Tổng lượng calo này lại được chia ra với các tỉ lệ khác nhau về đường, mỡ, đạm cho phù hợp.
Một số điểm cần lưu ý:
- Người bệnh không được tự ý đặt chế độ ăn kiêng chống béo cho mình mà phải do bác sĩ chỉ định hoặc đồng ý.
- Chế độ ăn, số lượng bữa ăn phụ thuộc vào liều lượng và số lần tiêm insulin.
Người bệnh nên giữ lịch các bữa ăn đúng giờ, chỉ ăn thịt tối đa (trong khuôn khổ cho phép) trong 2 bữa, các bữa còn lại ăn rau và các sản phẩm ngũ cốc. Nên loại bỏ thức ăn chứa nhiều mỡ. Rất lợi nếu trong bữa ăn có nhiều thức ăn ít năng lượng, ví dụ rau, nấm khô, dưa chuột. Không được bỏ bữa, ngay cả khi không muốn ăn. Người bệnh nên làm mọi việc để gây cảm giác ngon miệng. Khi ăn nên ăn chậm, nhai kỹ. Không ăn nhiều, phải luôn nhắc nhủ rằng mình đang thưởng thức đồ ăn. Nên chế biến thức ăn dạng luộc, nấu là chính, không rán, rang với mỡ. Khi cần phải ăn kiêng và hạn chế số lượng, phải giảm dần thức ăn theo thời gian. Khi đã đạt mức yêu cầu nên duy trì một cách kiên nhẫn, không bao giờ được tăng lên. Phải tôn trọng nguyên tắc chế độ ăn là thức ăn đa dạng, nhiều thành phần, ăn đủ để có trọng lượng cơ thể vừa phải. Liên tục duy trì lượng chất xơ vừa phải, hạn chế ăn mặn, tránh các đồ uống có rượu. Nên có bữa ăn phụ trước khi đi ngủ.
PGS.TS Tạ Văn Bình, Viện trưởng Viện Đái tháo đường và rối loạn chuyển hóa
